<p class="ql-block ql-indent-1">东山,在金陵城东南30里,原名土山,秦淮河东岸,面积约七公顷,海拔62.1米。山体多为侏罗系象山群砂岩叶岩组成。</p> <p class="ql-block ql-indent-1" style="text-align:justify;">宋《景定建康志·山川志》:“土山,在城东南三十里,周回五里,高二十丈。无岩石,故曰土山。晋谢安尝居此,拟会稽东山,因改名东山。”</p><p class="ql-block ql-indent-1" style="text-align:justify;">宋《六朝事迹编类》:“土山,去县东南三十里。晋谢安高卧之地,安石尝营此山,拟会稽东山,因以名之。”</p><p class="ql-block ql-indent-1" style="text-align:justify;">清《江宁府志》:“土山,即东山……谢安石所居,故名。”</p><p class="ql-block ql-indent-1" style="text-align:justify;">清《江南通志》:“江宁府东山,本名土山,晋谢安尝居此,以拟会稽之东山。”</p> <p class="ql-block ql-indent-1">由此可见,土山改名东山,与谢安息息相关。据《丹阳记》载,东晋太原中都太傅(宰相) 谢安仿旧隐会稽东山。并在此建别墅,故又称此山为东山,又据史志载,谢安跟谢玄曾在东山别墅决策,取得了“淝水之战”的大捷,创造了我国古代战争史上以少胜多、以弱胜强的典型战例,从此引得历代许多名人诗人仰慕。</p> <p class="ql-block ql-indent-1">东晋时期的谢氏家族,尤其是陈郡谢氏,是当时著名的士族之一,涌现出许多在政治、军事、文学等领域有重要影响的人物,如谢安,谢玄,谢道韫,谢灵运等。</p><p class="ql-block ql-indent-1">谢安(320年—385年),字安石,东晋陈郡阳夏(今河南太康)人,出身于东晋名门望族陈郡谢氏。他早年多次拒绝朝廷的征召,选择隐居会稽东山,与王羲之、许询等名士游山玩水,过着潇洒自在的生活。</p><p class="ql-block ql-indent-1">谢安四十多岁,因家族成员相继去世,才重新步入仕途,逐渐崭露头角。他成功化解了桓温的篡位危机,维护了东晋的稳定。其最辉煌的成就当属淝水之战,他以少胜多,指挥东晋军队八万兵力击败了前秦的百万大军,为东晋赢得数十年的和平。</p> <p class="ql-block ql-indent-1">谢安性格豁达,淡泊名利,既有名士的风流潇洒,又有政治家的沉稳果断。他不专权树私,不居功自傲,以儒道互补治国,顾全大局。他晚年急流勇退,将权力交给他人,自己享受清闲。</p><p class="ql-block ql-indent-1">谢安多才多艺,擅长书法、音乐,其书法被评价为“纵任自在,有螭盘虎踞之势”。他气质非凡,风度翩翩,正是魏晋时期“风流”的典型体现,故而被称为“江左风流宰相”。</p> <p class="ql-block ql-indent-1">《晋书·谢安传》:“安虽受朝寄,然东山之志始末不渝,每形于言色。及镇新城……筑埭于城北,后人追思之,名为召伯埭。”</p><p class="ql-block ql-indent-1">淝水之战后,谢安的功绩达到了顶峰,但也因此招致了东晋孝武帝司马曜的猜忌。为了避祸,谢安主动交出手中的权力,于太元十年(385年)四月自请出镇广陵(扬州),并在广陵筑新城以居,筑步邱大堤。后大堤渔农聚集成镇,后人感激谢公,认为其功德盖比召伯侯姬奭,镇名改为召(邵)伯。</p><p class="ql-block ql-indent-1">然而,不久后谢安病重,病逝于建康,享年六十六岁,下葬于梅岗。</p> <p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:15px;">谢安携妓图</span></p> <p class="ql-block ql-indent-1">谢安出山后,在建康城东的一座土山上仿照会稽东山的景致建造了别墅,这座土山因此被称为“江宁东山”,是他为了重温早年会稽东山隐居生活而打造的“第二东山”。</p><p class="ql-block ql-indent-1">然而在江宁东山的别墅中,他却策划了整个东晋最伟大的“肥水之战”。公元383年,前秦苻坚率百万大军南下,东晋面临生死存亡的危机。谢安坐镇东山,运筹帷幄,指挥侄子谢玄等人在淝水之战中以少胜多,大败前秦。</p><p class="ql-block ql-indent-1">谢安从会稽东山隐居,到江宁东山筹划破敌,这一过程被后人概括为“东山再起”,象征着失势者重新崛起。当然,谢安的风流倜傥,“东山携妓”成为一种后世亦步亦趋的风流典范。</p> <p class="ql-block ql-indent-1" style="text-align: justify;">从南朝著名诗人谢灵运、鲍照、何逊,到唐宋元明清各代,李白、王昌龄、温庭钧、苏轼、杨万里、黄姬水、吴敬梓等都先后来此。宋代著名的政治家、思想家王安石、清代有名的皇帝康熙、乾隆等都曾先后到此游览凭吊,并留下名篇佳句。</p> <p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:15px;">太白亭</span></p> <p class="ql-block ql-indent-1">公元742年,李白来到金陵东土山,凭吊东晋名相谢安。写下《东山吟》,表达了李白对时光流逝、物是人非的感慨。来时还不忘“携妓东山”得瑟一番。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">《东山吟》</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">李白</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">携妓东土山,怅然悲谢安。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">我妓今朝如花月,他妓古坟荒草寒。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:18px;">白鸡梦后三百岁,洒酒浇君同所欢。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;">酣来自作青海舞,秋风吹落紫绮冠。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">彼亦一时,此亦一时,浩浩洪流之咏何必奇。</p> <p class="ql-block ql-indent-1">在《晋书·谢安传》中,有一段关于“白鸡之梦”的描述,谢安曾对亲近的人说:“昔桓温在时,吾常惧不全。忽梦乘温舆行十六里,见一白鸡而止。乘温舆者,代其位也。十六里,止今十六年矣。白鸡主酉,今太岁在酉,吾病殆不起乎!”公元385年,正是鸡年乙酉年,谢安病逝。</p><p class="ql-block ql-indent-1">李白借用了这个典故,表达了对谢安的敬仰,物是人非、阴阳两隔、时空异度呀而酒同杯,吟出“白鸡梦后三百岁,洒酒浇君同所欢”的感慨。</p> <p class="ql-block" style="text-align: center;"><span style="font-size: 16px;">《游东西岩(即东山)》</span></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><span style="font-size: 16px;">王安石</span></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><span style="font-size: 16px;">谢公含雅量,世运属艰难。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><span style="font-size: 16px;">况复情所钟,感慨萃中年。</span></p> <p class="ql-block ql-indent-1" style="text-align:justify;">袁枚,以性灵派诗风著称。他一生追求生活情趣,不仅在随园中享受诗酒田园之乐,还对美食、美色、收藏等有着浓厚的兴趣,这种对生活细节的热爱贯穿了他的一生。</p> <p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:15px;">谢公祠</span></p> <p class="ql-block" style="text-align: center;"><span style="font-size: 16px;">《谢太傅祠》</span></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><span style="font-size: 16px;">袁枚</span></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><span style="font-size: 16px;">一笑翩然载酒行,</span></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><span style="font-size: 16px;">东山女妓亦苍生。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><span style="font-size: 16px;">能支江左偏安局,</span></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><span style="font-size: 16px;">难遣中年以后情。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><span style="font-size: 16px;">花下残棋儿破敌,</span></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><span style="font-size: 16px;">镫前老泪客弹筝。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><span style="font-size: 16px;">荒祠隔叶黄鹂语,</span></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><span style="font-size: 16px;">犹似当初丝竹声。</span></p> <p class="ql-block ql-indent-1" style="text-align:justify;">另外,李白在《出妓金陵子呈卢六四首》中有三首提到了金陵歌妓,特别倾慕东山携妓蔚为时尚。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">《出妓金陵子呈卢六四首》其一</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">安石东山三十春,傲然携妓出风尘。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">楼中见我金陵子,何似阳台云雨人。</p><p class="ql-block" style="text-align:justify;"><br></p> <p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:15px;">清风亭</span></p> <p class="ql-block ql-indent-1">白居易在《题谢公东山障子》诗中,感伤人生苦短,羡慕谢安风流洒脱、携妓东山。</p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><span style="font-size: 16px;">《题谢公东山障子》</span></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><span style="font-size: 16px;">白居易</span></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><span style="font-size: 16px;">贤愚共在浮生内,贵贱同趋群动间。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><span style="font-size: 16px;">多见忙时已衰病,少闻健日肯休闲。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><span style="font-size: 16px;">鹰饥受绁从难退,鹤老乘轩亦不还。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><span style="font-size: 16px;">唯有风流谢安石,拂衣携妓入东山。</span></p> <p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:15px;">思源亭</span></p> <p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:15px;">谢公亭</span></p> <p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:15px;">北望亭</span></p> <p class="ql-block ql-indent-1">布塞亭的来历,跟东吴皇帝孙休有关。根据《金陵梵刹志》记载,东吴第三代皇帝孙休曾到此处理军事事务,当时山上已有布塞亭。</p><p class="ql-block ql-indent-1">孙休曾被封为琅琊王,居住在会稽。太平三年(258年),孙亮被权臣孙綝废黜后,派人前往会稽迎接孙休即位。孙休起初对即位一事心存疑虑,在前往建业的途中,路过曲阿,一位老翁拦道,劝其迅速前行。孙休认为老翁的话很有道理,当天便赶到土山布塞亭进行军事布防。次日登上皇位,改元永安。</p> <p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:15px;">布塞亭</span></p> <p class="ql-block ql-indent-1">公园里还留有民国军事设施,包括堡垒墙壁、防空洞和岗楼、碉堡群。这些遗迹见证了东山不同历史时期的军事重要性。</p> <p class="ql-block ql-indent-1" style="text-align:justify;">如今,东山辟为观光公园。山上竹林苍茂,蓓薇甚盛,风景宜人,明清时有白云岩、明月楼、谢公祠、谢公泉、谢公跑马路等名胜,“东山秋月”为清代“金陵四十八景”之一。</p> <p class="ql-block ql-indent-1"><br></p><p class="ql-block ql-indent-1"><br></p>