元宵节

钟志诚

<p class="ql-block">元宵节(Lantern Festival),是中国春节年俗中最后一个重要节令,时间为每年农历正月十五。以古代历法而言,正月是农历的元月。《说文解字》记载:“元,为始;宵,为夜。”,这是新年第一个月圆之夜,所以名之为“元宵节”;历代这一节日有观灯习俗,故又称灯节。宋代以前,元宵节多称“元夜”、“元夕”、“上元”,而宋代以后的文献则多见“元宵”一词。</p><p class="ql-block">元宵节的形成经历了较长的过程,关于它的起源说法很多,较有影响的是,源于汉武帝在正月上辛日燃灯祭祀太一神 。所以,如果从西汉时期算起,它在中国已经绵延存在了两千多年。自汉代“太初历”制定颁行后,就已将正月十五确定为重大节日。从唐代起,元宵张灯即成为法定之事,并逐渐成为民间习俗 。活动节期,在不同历史时期也有变化,明代十天,是中国历史上最长的灯节。</p><p class="ql-block">元宵节是一元复始、大地春回之日。国人历来重首尚新 ,各地以“闹”为主题的活动形式多样,既有出门赏月、燃灯放焰、喜猜灯谜、共吃元宵等民俗活动,也有舞龙灯、踩高跷等社火表演,表达着人们祈祷丰年的意愿。节令特色食品是“元宵”,又称“汤圆”,寓意团圆、美满。 </p><p class="ql-block">元宵节是中国的传统节日 ,已构成春节年俗的重要内容,是真正意义上的全社会的“狂欢节”。从除夕关门守岁,到正月十五的全体社会成员不分男女老幼都加入到节日活动。元宵节不仅盛行于海峡两岸,在海外华人聚居区也备受重视。2008年6月,元宵节民俗入选《第二批国家级非物质文化遗产名录》。</p> <p class="ql-block">青玉案·元夕</p><p class="ql-block">(宋)辛弃疾</p><p class="ql-block">东风夜放花千树,更吹落,星如雨。</p><p class="ql-block">宝马雕车香满路,凤箫声动,玉壶光转,一夜鱼龙舞 。</p><p class="ql-block">蛾儿雪柳黄金缕,笑语盈盈暗香去。</p><p class="ql-block">众里寻他千百度,蓦然回首, 那人却在,灯火阑珊处。</p><p class="ql-block">生查子·元夕</p><p class="ql-block">(宋)欧阳修</p><p class="ql-block">去年元夜时,花市灯如昼。</p><p class="ql-block">月到柳梢头,人约黄昏后。</p><p class="ql-block">今年元夜时,月与灯依旧。</p><p class="ql-block">不见去年人,泪湿春衫袖。</p><p class="ql-block">鹧鸪天·元宵后独酌</p><p class="ql-block">明代: 杨慎</p><p class="ql-block">千点寒梅晓角中,一番春信画楼东。</p><p class="ql-block">收灯庭院迟迟月,落索秋千翦翦风。</p><p class="ql-block">鱼雁杳,水云重,异乡节序恨匆匆。</p><p class="ql-block">当歌幸有金陵子,翠斝清尊莫放空。</p><p class="ql-block">古蟾宫·元宵</p><p class="ql-block">明代: 王磐</p><p class="ql-block">听元宵,往岁喧哗,歌也千家,舞也千家。</p><p class="ql-block">听元宵,今岁嗟呀,愁也千家,怨也千家。</p><p class="ql-block">那里有闹红尘香车宝马?祗不过送黄昏古木寒鸦。</p><p class="ql-block">诗也消乏,酒也消乏,冷落了春风,憔悴了梅花。</p><p class="ql-block">元宵饮陶总戎家二首</p><p class="ql-block">明代: 赵时春</p><p class="ql-block">将坛醇酒冰浆细,元夜邀宾灯火新。</p><p class="ql-block">直待清霄寒吐月,休教白发老侵人。</p><p class="ql-block">香翻桂影烛光薄,红沁榆阶宝靥匀。</p><p class="ql-block">群品欣欣增气色,太平依旧独闲身。</p><p class="ql-block">永遇乐·落日熔金</p><p class="ql-block">宋代: 李清照</p><p class="ql-block">落日熔金,暮云合璧,人在何处。</p><p class="ql-block">染柳烟浓,吹梅笛怨,春意知几许。</p><p class="ql-block">元宵佳节,融和天气,次第岂无风雨。</p><p class="ql-block">来相召、香车宝马,谢他酒朋诗侣。</p><p class="ql-block">中州盛日,闺门多暇,记得偏重三五。</p><p class="ql-block">铺翠冠儿,捻金雪柳,簇带争济楚。</p><p class="ql-block">如今憔悴,风鬟霜鬓,怕见夜间出去。</p><p class="ql-block">不如向、帘儿底下,听人笑语。</p><p class="ql-block">木兰花慢·送人之官九华</p><p class="ql-block">宋代: 周端臣</p><p class="ql-block">霭芳阴未解,乍天气、过元宵。</p><p class="ql-block">讶客神犹寒,吟窗易晓,春色无柳。</p><p class="ql-block">梅梢。尚留顾藉,滞东风、未肯雪轻飘。</p><p class="ql-block">知道诗翁欲去,递香要送兰桡。</p><p class="ql-block">清标。会上丛霄。千里阻、九华遥。</p><p class="ql-block">料今朝别后,他时有梦,应梦今朝。</p><p class="ql-block">河桥。柳愁未醒,赠行人、又恐越魂销。</p><p class="ql-block">留取归来紧马,翠长千缕柔条。</p><p class="ql-block">鹦鹉曲·夷门怀古</p><p class="ql-block">元代: 冯子振</p><p class="ql-block">人生只合梁园住,快活煞几个白头父。</p><p class="ql-block">指他家五辈风流,睡足胭脂坡雨。</p><p class="ql-block">〔幺〕说宣和锦片繁华,辇路看元宵去。</p><p class="ql-block">马行街直转州桥,相国寺灯楼几处。</p><p class="ql-block">倾杯乐·禁漏花深</p><p class="ql-block">宋代: 柳永</p><p class="ql-block">禁漏花深,绣工日永,蕙风布暖。</p><p class="ql-block">变韶景、都门十二,元宵三五,银蟾光满。</p><p class="ql-block">连云复道凌飞观。耸皇居丽,嘉气瑞烟葱蒨。</p><p class="ql-block">翠华宵幸,是处层城阆苑。</p><p class="ql-block">龙凤烛、交光星汉。对咫尺鳌山、开羽扇。</p><p class="ql-block">会乐府、两籍神仙,梨园四部弦管。</p><p class="ql-block">向晓色、都人未散。盈万井、山呼鳌抃。</p><p class="ql-block">愿岁岁,天仗里、常瞻凤辇。</p><p class="ql-block">水龙吟·咏月</p><p class="ql-block">宋代: 晁端礼</p><p class="ql-block">倦游京洛风尘,夜来病酒无人问。</p><p class="ql-block">九衢雪小,千门月淡,元宵灯近。</p><p class="ql-block">香散梅梢,冻消池面,一番春信。</p><p class="ql-block">记南楼醉里,西城宴阕,都不管、人春困。 </p><p class="ql-block">屈指流年未几,早人惊、潘郎双鬓。</p><p class="ql-block">当时体态,如今情绪,多应瘦损。</p><p class="ql-block">马上墙头,纵教瞥见,也难相认。</p><p class="ql-block">凭栏干,但有盈盈泪眼,罗襟揾。</p><p class="ql-block">如梦令(元宵席上口占)</p><p class="ql-block">宋代: 丘崈</p><p class="ql-block">门外绮罗如绣。堂上华灯如昼。</p><p class="ql-block">领略一番春,共醉连宵歌酒。</p><p class="ql-block">今后。今后。如此遨头少有。</p><p class="ql-block">高阳台(闰元宵)</p><p class="ql-block">宋代: 蒋捷</p><p class="ql-block">桥尾星沈,街心尘敛,天公还把春饶。</p><p class="ql-block">桂月黄昏,金丝柳换星摇。</p><p class="ql-block">相逢小曲方嫌冷,便暖薰、珠络香飘。</p><p class="ql-block">却怜他、隔岁芳期,枉费囊绡。 </p><p class="ql-block">人情终似娥儿舞,到嚬翻宿粉,怎比初描。</p><p class="ql-block">认得游踪,花骢不住嘶骄。</p><p class="ql-block">梅梢一寸残红炬,喜尚堪、移照樱桃。</p><p class="ql-block">醉醺醺,不记元宵,只道花朝。</p><p class="ql-block">意难忘(元宵雨)</p><p class="ql-block">宋代: 朱子厚</p><p class="ql-block">角动寒谯。看雨中灯市,雪意潇潇。</p><p class="ql-block">星球明戏马,歌管杂鸣刁。</p><p class="ql-block">泥没膝,舞停腰。焰蜡任风销。</p><p class="ql-block">更可怜、红啼桃槛,绿黯杨桥。 </p><p class="ql-block">当年乐事朝朝。曾锦鞍呼妓,金屋藏娇。</p><p class="ql-block">围香春斗酒,坐月夜吹箫。</p><p class="ql-block">今老矣,倦歌谣。嫌杀杜家乔。</p><p class="ql-block">漫三杯、踞炉觅句,断送春宵。</p><p class="ql-block">元夕于通衢建灯夜升南楼</p><p class="ql-block">(隋) 隋炀帝</p><p class="ql-block">法轮天上转,梵声天上来;</p><p class="ql-block">灯树千光照,花焰七枝开。</p><p class="ql-block">月影疑流水,春风含夜梅;</p><p class="ql-block">燔动黄金地,钟发琉璃台。</p><p class="ql-block">正月十五夜</p><p class="ql-block">(唐) 苏道味</p><p class="ql-block">火树银花合,星桥铁锁开,</p><p class="ql-block">灯树千光照。明月逐人来。</p><p class="ql-block">游妓皆穠李,行歌尽落梅。</p><p class="ql-block">金吾不禁夜,玉漏莫相催。</p><p class="ql-block">上元夜</p><p class="ql-block">(唐)崔液</p><p class="ql-block">玉漏铜壶且莫催,铁关金锁彻夜开;</p><p class="ql-block">谁家见月能闲坐,何处闻灯不看来。</p><p class="ql-block">十五夜观灯</p><p class="ql-block">(唐)卢照邻</p><p class="ql-block">锦里开芳宴,兰红艳早年。</p><p class="ql-block">缛彩遥分地,繁光远缀天。</p><p class="ql-block">接汉疑星落,依楼似月悬。</p><p class="ql-block">别有千金笑,来映九枝前。</p><p class="ql-block">正月十五夜灯</p><p class="ql-block">(唐)张祜</p><p class="ql-block">千门开锁万灯明,正月中旬动地京。</p><p class="ql-block">三百内人连袖舞 ,一进天上著词声。</p><p class="ql-block">观灯乐行</p><p class="ql-block">(唐)李商隐</p><p class="ql-block">月色灯山满帝都,香车宝盖隘通衢。</p><p class="ql-block">身闲不睹中兴盛,羞逐乡人赛紫姑。</p><p class="ql-block">蝶恋花·密州上元</p><p class="ql-block">(宋) 苏轼</p><p class="ql-block">灯火钱塘三五夜,明月如霜,</p><p class="ql-block">照见人如画。</p><p class="ql-block">帐底吹笙香吐麝,更无一点</p>