铅山方言 袥家嬷娌 和 妁家嬷娌

仙客来壹(江茂根)

<p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">一,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">铅山方言《袥家嬷娌》。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;"> 祏家嬷娌在铅山方言中,是指喜欢岔事的妇女,也有杈扫帚的含义。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">1,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">这个“袥”字与衩、叉、岔、汊、杈、钗、扠等七字有些意思略同,但这七个字均不是入声腔调。只有【袥】字是平水韵入声药韵。袥,康熙字典:《唐韻》他各切《集韻》《韻會》闥各切,音託。 (藥韻)</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">2,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">经过对“袥家嬷娌”方言的音韵学考据,袥字符合铅山方言的入声读音。以下七个字的读音均非入声调,故可以排除。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">①衩(去声)如:衩裆裤。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">②叉(平声)如:叉鱼。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">③岔(去声)如:岔路口。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">④汊(去声)如:港洲汊河。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">⑤杈(平声)如:旱杆杈。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">⑥钗(平声)如:金陵十二钗。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;"><span class="ql-cursor"></span>⑦扠(平声)如:扠腰。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">3,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">【袥】,汉语字典没有这个字的解释,《康熙字典》解释如下:</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">①《說文》衣衸(械音)也。裙子正中开衩的地方。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">②《博雅》衩、衸、袥,膝也。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">③《广韵》开衣领也。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">④《韵会》开衣令大也。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">⑤《玉篇》广大也。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">⑥《揚子·太經》开天辟地。⑦清代 段玉裁《說文解字注》:</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;"><span class="ql-cursor"></span>衣衸。《广雅》衩、衸、袥、?膝也。《玉篇》?膝、裙衸也。按?膝者、裙衩在正中者也。故谓之袥。言其开拓也。亦谓之衸。言其中分也。袥之引伸为推广之义。玄瑩曰。天地开辟。宇宙袥坦。广雅释詁曰。袥、大也。今字作開拓。拓行而袥废矣。與袥音義同。从衣。石聲。他各切。五部。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">这个段玉裁总结的袥字,其实就是指裙子下的膝盖露出来了,袥字是衸字的引伸之义。袥字表示广大和开阔,衣字旁,读音为石音。他各切就是:他 各=袥。即用声母“他”与韵母“各”相拼就是入声袥。</span></p> <p class="ql-block">铅山方言拼音打油诗:</p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">差搽傻岔袥,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">袥家嬷娌妁。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">媒妁之言喫,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">袥家管的阔。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">二,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">铅山方言《妁家嬷娌》,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;"> 妁家嬷娌在铅山方言中是指热心肠的妇女,妁在古汉语中是姓氏,据说妁姓的女人喜欢做女方的谋人。故有媒婆之含义。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">1,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">这个【妁】字也是入声也是平水韵入声药韵。《康熙字典》解释:妁《廣韻》之若切《集韻》《韻會》《正韻》職略切,音灼。 (藥韻)《說文》媒也。又《集韻》實若切,音杓。 (藥韻)酌也。斟酌,二姓也。又姓。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">2,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">清代 段玉裁《說文解字注》:</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;"><span class="ql-cursor"></span>酌也。斟酌二姓者也。斟者、酌也。酌者、盛酒行觴也。斟酌二姓者、如挹彼注茲欲其調適也。孟子曰。不待父母之命。媒妁之言。从女。勺聲。市勺切。二部。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">3,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">这个清人段玉裁总结“妁”是一个姓氏,女字旁读勺音也符合铅山方言妁家的女人。故叫妁家嬷娌。媒妁之言也表示妁家的女人是个媒婆,媒婆当然管的阔,也喜欢袥(叉)人家屋里头的事。 </span></p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">中国民间有“媒妁之言”,“男曰媒”,指的是男方家的媒人,负责向女方家庭提出婚事,传达男方家庭的意愿和条件。而“女曰妁”,则是指女方家的媒人,负责了解男方的情况,向女方家庭传达信息,并在婚礼筹备过程中代表女方家庭的利益。故妁家嬷娌是女方的代表,最喜欢管事的女人。</span></p>