<p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">元大都建成后,京城衣食所需,多仰仗江南供应,运粮米至大都。大船无法进入通惠河,一般先运到张家湾或里二泗码头卸载,再走陆路转运至京城内。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">漕运官兵来自南方人多,以天妃女神保佑平安,在里二泗建天妃庙,供奉天妃神像。过往商旅以及附近民众皆前来上香拜神,以求风调雨顺,人寿年丰。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">明朝嘉靖十四年,扩建了天妃宫,明世宗皇帝朱厚熜赐名「</span><i style="font-size:20px;"><u>佑民观</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">文献描述,佑民观面向漕河,乃四进院落,其前矗立着四柱三楼式牌楼,观内依次关帝殿、钟楼、鼓楼、金花圣母殿和玉皇阁等建筑。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">据《日下旧闻考》记载:「</span><i style="font-size:20px;"><u>原里二泗张家湾有佑民观,中建玉皇阁、醮坛,塑河神像</u></i><span style="font-size:20px;">」。由此可知,佑民观里还供奉着河神像,与海神共存一庙的情景,也是佑民观的一个特色。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">明代小说《杜十娘怒沉百宝箱》这样写:「</span><i style="font-size:20px;"><u>再说李公子同杜十娘行至潞河,舍陆从舟。却好有瓜州差使船转回之便,讲定船钱,包了舱口</u></i><span style="font-size:20px;">」。这里潞河是大运河古河道,经过里二泗。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">清顺治八年,顺治皇帝慕名前往祈求子嗣,并赏香火钱白银五百两,用以修缮庙宇。康熙二十八年,康熙皇帝率领皇子和文武百官等众人来到佑民观,接见通州官员,巡视运河,商定运河修浚方案,并御笔亲书「</span><i style="font-size:20px;"><u>保障漕河</u></i><span style="font-size:20px;">」赐予佑民观。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">到了清嘉庆年间,张家湾段的北运河多次淤塞,清政府最终在东侧七八里处开挖新的河道,形成了新的北运河,张家湾段北运河逐渐成为历史。同样,里二泗的佑民观再也不复当年的运河美景。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">但是,佑民观并未衰落,清光绪和民国年间,政府多次对佑民观进行修缮。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">现存于国家博物馆的清代画家江萱《潞河督运图》,绘制于清乾隆年间,这里「</span><i style="font-size:20px;"><u>潞河</u></i><span style="font-size:20px;">」指的是以通州北关闸为起点,一直通到海里的这段河道,两岸田园、农舍、店铺错落有致,随处可见的商贾、官吏、船工,一派繁忙景象。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">《明史·地理志》漷县条记载:「</span><i style="font-size:20px;"><u>有漷河,一名新河,东入于白河,即卢沟之下流</u></i><span style="font-size:20px;">」,这里新河就是今天凉水河。康熙年间《通州志》记载有南新河「</span><i style="font-size:20px;"><u>在州西南二十里,其上源曰凉水河,自大兴县流入,又东北流至张家湾城南,东北流入白河</u></i><span style="font-size:20px;">」。如果观看以前地图就会发现凉水河自南苑至马驹桥,然后东流至高古庄,明显向东北拐弯,在高古庄东北的凉水河北岸有一村曰新河村,估计与当年开挖新河有关。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">明嘉靖《通州志略》记载:「</span><i style="font-size:20px;"><u>浑河,在州城南,源出西北桑乾山,流经卢沟桥,下至看丹口分为二派,其一流至州南高丽庄,入潞河,今张家湾入潞之处,名浑河嘴是也</u></i><span style="font-size:20px;">」,这里浑河就是新河。清代以后,浑河改称凉水河,依旧在张家湾入北运河。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">嘉庆十三年北运河从小圣庙附近改道东移,凉水河自张家湾以下沿潞河故道东延,经由何各庄、烧酒巷、里二泗,贾各庄、上家店南东南流至姚辛庄入北运河,地名盐河口。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">清雍正四年,怡贤亲王允祥治理京东水利,为解决京东通州、武清、安次一带沥水,决定开挖凉水新河,从高古庄开河,经堰上、小杜社、东马各庄、于家务、果村、王各庄、富各庄、南堤寺、小南地、德仁务、半截河、兴隆庄出通州境至武清侯上村,导水入凤河。凉水新河修建成以后,京东一带沥水得以疏洩,农田水利大兴。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">当年元通惠河、萧太后河及古北运河均汇集到张家湾,再流经本文叙述的里二泗码头。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">到了清嘉庆年间,废弃张家湾段的「</span><i style="font-size:20px;"><u>古北运河</u></i><span style="font-size:20px;">」,在东侧挖新的河道,就是地图虚线位置的「</span><i style="font-size:20px;"><u>新北运河</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">《清实录》记载:「</span><i style="font-size:20px;"><u>康熙二十年八月己酉。上自南苑驻跸里二泗</u></i><span style="font-size:20px;">」。也就是说康熙皇帝在康熙二十八年南巡时路经佑民观并停留接见通州官员。</span></p> 1 里二泗大运河码头遗址 <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">我们乘车来到里二泗村下车,先到里二泗码头遗址,在元代漕船穿行在里二泗村北,故在村西北就形成了码头,过去曾有「</span><i style="font-size:20px;"><u>船到张家湾,舵在里二泗</u></i><span style="font-size:20px;">」之民谣。据说里二泗村在汉代成村,元代时北运河由主干河流、通惠河、萧太后河、凉水河四条河汇集而成,又被称之为泗河。因泗河自通州城流向东南后,分为内外两股河流,并有里二泗和外二泗之称,而里二泗村因位于里二泗河畔,村名由此而来。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">运河改道后,里二泗码头废弃,但遗址尚存,目前有两块文保碑。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">元明清时期,在张家湾东侧的里二泗也是重要码头,明末诗人刘廷谏《七月十五日夜泛舟里二泗》记述:「</span><i style="font-size:20px;"><u>早秋十五潞河边,里二滩头一系船。为爱清风消溽暑,更怜明月满中天</u></i><span style="font-size:20px;">」。目前里二泗码头为全国文物重点保护单位。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">里二泗码头遗址铭牌介绍:「</span><i style="font-size:20px;"><u>元代漕船穿行在里二泗村北,故在村西北就形成了码头,以及为过往商旅和附近百姓拜神祈福而建佑民观。过去曾有“船到张家湾,舵在里二泗”之民谣。里二泗村汉代即已建村,元代时北运河由主干河流、通惠河、萧太后河、凉水河四条河汇集而成,又被称之为泗河。因泗河自通州城流向东南后、分为内外两股河流,并有里二泗和外二泗之称,而里二泗村因位于里二泗河畔,村名由此而来。清意庆十三年(1808年)后,运河自大棚村附近改道,是廪漯牌现在河道),而张家湾、里二泗一线大通调验塞。靈浅.变窄,逐步成为故道遗址,码头随之透清美</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p> 2 大运河滚水坝遗址 <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">然后再说我们在村东侧发现路边有大运河滚水坝遗址,这是北运河古河道运河洪水泛滥时溢坝分洪用的。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">大运河滚水坝遗址铭牌介绍:</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">「</span><i style="font-size:20px;"><u>名称:大运河滚水坝遗址</u></i></p><p class="ql-block"><i style="font-size:20px;"><u>年代:清代</u></i></p><p class="ql-block"><i style="font-size:20px;"><u>地址:通州区郭县镇苏庄村北京塘公路西侧</u></i></p><p class="ql-block"><i style="font-size:20px;"><u>四至:东临京津公路与大运河,西临农田,南近苏庄村,北近京沈公路兴潮大桥。</u></i></p><p class="ql-block"><i style="font-size:20px;"><u>占地面积:800平方米</u></i></p><p class="ql-block"><i style="font-size:20px;"><u>简介:清代,北运河经常泛滥,多次冲决苏庄西北运河右岸,洪水夺漫沟河而流,在靛庄东北、苏庄西北之决口处,形成宽阔水面,因形而称鲇鱼嘴,严重影响运河漕运。清廷为保障漕粮运输,保持运河水位,又在雨季泄流洪水顺利行漕,便在此决口处修筑一道“工”字形滚水坝,运河洪水泛滥时溢坝分洪,水少时阻水泄,节制运河水流,裨漕船顺利行驶。清末,北运河停漕,以运河疏于治理,洪水又将此决口淤塞,此滚水坝完整存在。“文革”间“农业学大赛”平整士地,靛庄村民将滚水坝主体凿毁,因两端护岸夯土十分坚固而未能凿坏,幸而存之,但坝体基础仍异常坚硬,凿之不动,想栽树但挖不动树坑,种庄稼不长,只长些野草。</u></i></p><p class="ql-block"><i style="font-size:20px;"><u>1969年“深挖洞、广积粮”时,军队在公路西侧修筑地堡,将主坝南端护岸夯土凿毁端。1980一1983年重修京塘公路时展宽路面,又炸毁主坝北端护岸夯土顶部,滚水坝遗址形成现存状态。</u></i></p><p class="ql-block"><i style="font-size:20px;"><u>滚水坝为黄土、石灰,江米夯筑,主坝南北向,残长约70米,残宽约6米,上面薄土长草,被凿夯土残块散布其上;主坝北端护坡东西残长10米,底宽4米,残顶宽1.5米,残高1.8米,夯层清楚明显,每层高20厘米,残顶上尚留下圆形钻眼;主坝南端护坡东西残长7米,底宽4.21米,顶宽3.2米,残高2.15米。依然甚坚。按古代夯筑水坝一般技术规律,土坝及护坡之下述应有密排柏木桩。</u></i></p><p class="ql-block"><i style="font-size:20px;"><u>此处滚水坝北京地区罕见,其是大运河的重要水利设施,是治理运河保障漕运的关键举措,是大运河及其漕运的巨大产物,是运河文化的主要载体,其历史价值及科学价值皆高。</u></i></p><p class="ql-block"><i style="font-size:20px;"><u>郭县镇人民政府</u></i><span style="font-size:20px;">」</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">这是现存北运河历史上遗留下来的唯一一座水利工程滚水坝,水坝遗址发现于通州区漷县镇靛庄村东北部、京津公路西侧。遗址地处一片尚未开发的荒地,两段残留的滚水坝相距百米,就掩藏在浓密的杂草丛中。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">据运河研究专家周良介绍「</span><i style="font-size:20px;"><u>滚水坝原长80多米,宽约7米,高约4米,尚有一部分掩埋在地下。主坝和护岸均是由生石灰、上等黄土和江米汤混合在一起夯铸而成,俗称“三黄土”,其质地非常坚固,大运河滚水坝遗址距今已有200多年历史,这一遗址的发现填补了从通州到天津段的古代大运河水利设施记载空白。古潮白河、小中河、通惠河和温榆河4条河流都在通州城北汇入大运河,进入雨季,上游4条河发洪水,运河也跟着发洪水,洪水在靛庄村附近冲开了一个口子,运河水就流入了港沟河,运河水位下降致使漕运受阻。为了保证运河漕运,清朝政府就在港沟河和大运河之间构筑了这个呈“工”字形的滚水坝</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p> 3 佑民观 <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">我们来到佑民观,过去叫「</span><i style="font-size:20px;"><u>李二寺</u></i><span style="font-size:20px;">」,见《元史》记载;「</span><i style="font-size:20px;"><u>今岁新开闸河,分引浑、榆二河上源之水,故自李二寺至通州三十余里,河道浅涩</u></i><span style="font-size:20px;">」。据《析津志》有「</span><i style="font-size:20px;"><u>李二寺,村寺同名</u></i><span style="font-size:20px;">」之记载。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">到了清代,《钦定日下旧闻考》有「</span><i style="font-size:20px;"><u>元史所载李二寺即今里二泗也,地在张家湾</u></i><span style="font-size:20px;">」,就是说李二寺村改为里二泗村。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">到了《光绪通州志》则所记「</span><i style="font-size:20px;"><u>佑民观,在州张家湾,即天妃庙,旧名里二泗。凡运船往来在此修醮……明嘉靖十四年道官周从善奏请赐额,观曰佑民,阁曰锡禧</u></i><span style="font-size:20px;">」。可知,佑民观为明嘉靖十四年,由皇帝为寺庙赐名之。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">观里供有天妃也就是妈祖,即东南沿海一带信奉的海神。被赐名为「</span><i style="font-size:20px;"><u>锡禧</u></i><span style="font-size:20px;">」的阁为玉皇阁,据《日下旧闻考》记载:「</span><i style="font-size:20px;"><u>原里二泗张家湾有佑民观,中建玉皇阁、醮坛,塑河神像</u></i><span style="font-size:20px;">」,亦供奉着河神像。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">还有一个为人不知的名字,叫「</span><i style="font-size:20px;"><u>保运观</u></i><span style="font-size:20px;">」,这种说法来自《读史方舆纪要》记载:「</span><i style="font-size:20px;"><u>漕河至州南十五里,曰张家湾。东南运艘,毕集于此。乃运入通州仓《里道记》:火烧屯而北七里,曰公鸡店。又七里。曰沙孤堆。又六里,曰保运观,亦谓之李二寺。又十里,即张家湾矣。自通州而西又四十五里,乃达于都城。则上流浅阻,置闸节宣,仅容盘运,非运艘直达之道矣详见京师大通河</u></i><span style="font-size:20px;">」。这里有「</span><i style="font-size:20px;"><u>曰保运观,亦谓之李二寺</u></i><span style="font-size:20px;">」句子。又《行水金鉴》也证实:「</span><i style="font-size:20px;"><u>顺天府运河自武清县杨村驿……六里至保运观,即里二泗,十里至张家湾</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">重修佑民观的周从善来自龙虎山天师府,曾和明世宗皇帝朱厚熜同窗,因此他请世宗到庙中巡视并赐名,自此佑民观名气大增,之后也不断得到修缮。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">民国时期,佑民观为「</span><i style="font-size:20px;"><u>最大一座道教庙是元代所建而明嘉靖皇帝赐名的里二泗佑民观,北滨大运河。前有大牌楼,后有玉皇阁,四边院落带东跨院</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">1948年北京解放前夕,解放军某部的储备油库曾经设在佑民观,后「</span><i style="font-size:20px;"><u>娘娘庙……在里二泗,现为里二泗公立初级小学校及乡公所</u></i><span style="font-size:20px;">」,1958年被改建为通州里二泗中学。1966年以后,佑民观所有殿堂、神像及文物全部被毁,只剩下院中一棵古树及数块石碑。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">2004年,里二泗村民及附近居士筹集资金开始重新修建观中殿堂,重塑神像,并于2007年邀请到了刘崇尧道长主持庙内宗教事务。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">清吴存礼修和陆茂腾纂《通州志》记载:「</span><i style="font-size:20px;"><u>在张家湾,即天妃庙,旧名里二泗</u></i><span style="font-size:20px;">」。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">《日下旧闻考》:「</span><i style="font-size:20px;"><u>里二泗近张家湾,有佑民观,中建玉皇阁醮台,塑河神像。嘉靖十四年,道士周从善乞宫观名赐金额,名其阁日锡禧。万历十年,灵壁侯汤世龙复新之</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">明《帝京岁时纪胜》记载里二泗:「</span><i style="font-size:20px;"><u>前临运河,五月朔至端阳日,于河内斗龙舟、夺锦标。香会纷纭,游人络绎</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">明万历十年,漕运总督汤世隆为了祈求神宗生母慈圣太后李氏的重修,奏请神宗生母慈圣太后李氏重修。李太后对金花圣母之神非常崇敬,加上这座观位于她的家乡运河岸边,她慷慨捐资布施。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">王嘉谟为明万历十四年进士,在他的文集《蓟丘集》有《里二泗东皇祠下作》诗:「</span><i style="font-size:20px;"><u>柽桐发春华,蔼蔼照中圃。杳渺平湖阔,孤帆逗新雨。中流见古祠,松云澹群树。举酒酬芬芳,村巫起屡舞。雪消蕨初绿,苹香鱼正乳。但醉不须辞,此乐真堪取</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">另有明代顺天府通州人刘廷谏《七月十五日夜泛舟里二泗》一首:「</span><i style="font-size:20px;"><u>早秋十五潞河边,里二滩头一系船。为爱清风消溽暑,更怜明月满中天</u></i><span style="font-size:20px;">」。描述当年里二泗。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">刘绍棠描绘里二泗的庙会:「</span><i style="font-size:20px;"><u>每年阴历正月十五、三月十五、四月十八和五月初一,都要举行进香赛愿的盛大庙会,尤其以正月十五和五月初一的两次庙会最为隆重,各路民间花会艺人,高跷、秧歌、狮子、龙灯、花棍、竹马、腰鼓、旱船、中幡、少林、十不全、小车会争先恐后奔赴里二泗河神庙朝顶进香</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">然后来到佑民观,眼前矗立四柱三楼式牌楼,悬山筒瓦调大脊,五昂斗拱,丁头雀替。牌楼正南一额:「</span><i style="font-size:20px;"><u>敕赐佑民观</u></i><span style="font-size:20px;">」,下面横枋书写:「</span><i style="font-size:20px;"><u>古迹里二泗</u></i><span style="font-size:20px;">」,北面一匾为康熙御笔:「</span><i style="font-size:20px;"><u>保障漕河</u></i><span style="font-size:20px;">」,为璇子金龙彩绘。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">这是1930年里二泗佑民观牌楼, 民国时期的《北京市志稿》也有记载:「</span><i style="font-size:20px;"><u>里二泗河神祠四月四日有庙会,祠在张家湾运河之滨。昔年江浙两省漕运皆由内河,粮船至此停泊者数十艘,凑费演戏酬神</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">上书「</span><u style="font-size:20px;">赦赐佑民观</u><span style="font-size:20px;">」,下书「</span><u style="font-size:20px;">古迹里二泗</u><span style="font-size:20px;">」。背面乃康熙御笔的「</span><u style="font-size:20px;">保障漕河</u><span style="font-size:20px;">」四字的摹本。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">阴面为康熙御笔的「</span><i style="font-size:20px;"><u>保障漕河</u></i><span style="font-size:20px;">」四字的摹本。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">牌楼后有一处凸起的如同桥模样,侧面写着「</span><i style="font-size:20px;"><u>漕河</u></i><span style="font-size:20px;">」二字,标识着曾经的古河道。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">山门前为石头狮子,正前方就是高大的铜炉,横匾为「</span><u style="font-size:20px;">护国宁漕佑民观</u><span style="font-size:20px;">」,两侧楹联为「</span><u style="font-size:20px;">胜迹果然同泗水,仙山即此是蓬莱</u><span style="font-size:20px;">」,讲述着佑民观曾经作为漕运原点,过往船家来此祭拜的。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">历史上,曾有三个皇帝来过佑民观,请明朝嘉靖皇帝到庙中,恳请赐名,于是得名「</span><u style="font-size:20px;">佑民观</u><span style="font-size:20px;">」。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">明清时期,这里庙会热闹,明《帝京岁时纪胜》记载里二泗:「</span><u style="font-size:20px;">前临运河,五月朔至端阳日,于河内斗龙舟、夺锦标。香会纷纭,游人络绎</u><span style="font-size:20px;">」。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">佑民观为北京市通州区重点文物保护单位。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">入山门,这是第一进院落为灵官殿,供奉王灵官、河神、火神、山神及土地。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"><span class="ql-cursor"></span>东西侧各有石碑一座,均立于1941年,记载了当地万善堂重修佑民观一事。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">东边一块石碑,立于1941年,记载了当地万善堂重修佑民观一事。像新复制的,书写:「</span><i style="font-size:20px;"><u>圣容万会堂,万善老会公建,中华民国岁次辛巳三十年孟夏吉旦</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">此碑运笔方圆兼施,锋利刚劲,空灵飞动,筋骨并用,笔画起伏多姿,跌宕有致,表现出强烈的节奏感。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">西侧为一块记述1939年之前的佑民观曾一度破败不堪,此次修缮经信众筹资历时三年才得完成。现抄录如下:</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">「</span><i style="font-size:20px;"><u>通县第六区里二泗村敕建佑民观新建圣容万会堂经略盖闻勒碑铭碣,以考古迹□常昭;载史传经,永垂典章之不朽。窃因本观年久失修,庙堂倾圮,曾经万善堂会会首庆祥等发起募资重修,历经三载全部落成。惟恐后人不加爱惜,再惑□凉,于是新建圣容万会堂三楹,不独为供奉天仙圣母三位元君真容,特为组织□理委员会,保管观殿,永久庄严,并监理本庙一切慈善事宜,但与庙中自置之产毫无涉焉。其监理规章另行拟定。爰于历年新正上元佳节为庙会圣典□期,于圣母驾前,众会同而朝宝顶,万善□归;奉典礼而进香烟,千秋勿替。厥后虔祈圣德,供俎豆之馨香;仰答神庥,祀蒸□之永享。惟于神圣之灵光与重修之经历,祥志于碑记焉。</u></i></p><p class="ql-block"><i style="font-size:20px;"><u>中华民国岁次辛巳三十年孟夏月谷旦</u></i></p><p class="ql-block"><i style="font-size:20px;"><u>万善老会会首张仲□、刘庆□、徐□、张玉宗、李玉明、刘子峰、董沐敬志,信士弟子金世芬沐手敬撰并书</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">从碑文中可知,1939年之前的佑民观曾一度破败不堪,此次修缮经信众筹资历时三年才得完成。修缮事宜由万善老会进行管理,万善老会是里二泗村以南的漷县、靛庄、草场、东西鲁村、黄垡、丁庄、南仪阁等十多个村联合组成的香会,不仅操持修缮等事,并拥有对佑民观慈善事项的监理权。</span></p> <p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:20px;">细节</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">一进院大殿为灵官殿,东西边分别是钟、鼓楼,正位供奉王灵官,两侧分别供奉山神、土地、水神和火神。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">东侧有一颗古槐树,种植于清末,到今天百余年。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">第二进院有灵官殿和一座石砌的窝风桥,桥底下一口方孔铜钟。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">关帝殿前西侧有一高米多的石碑,前面有树遮挡,群友帮忙,把树杈抻一边,我从容拍照,碑文如下:</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">「京</span><i style="font-size:20px;"><u>都顺天府东路通县城南南大化村信士弟子毕□□,因本身身得重病,请名人小辛庄王务斋、郭金叩求济老祖师大发慈悲,救苦救难。病好痊愈,祖师驾前发下心愿,在里二泗罗汉殿前立下石碑一统。中华民国八年立</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">此碑立于民国八年,即1919年,是一位通州南大化村村民因重病前往求拜,并于大病痊愈后来还愿立碑。因求济公,便知此殿叫做罗汉殿,估计佑民观当时道、佛兼修。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">眼前就是关帝殿,硬山屋顶,面阔三间,两侧楹联为「</span><i style="font-size:20px;"><u>赤面赤心桃园结义肝胆相照千秋史,亦儒亦道丹心不喻志诚高洁显威名</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">里面正位供奉关圣帝君,左关平,右周仓,东侧是文昌梓潼帝君,西侧是财神。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">抬梁式七架梁,蓝色金龙彩绘,中规中矩,新修建的。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">第三进院落为娘娘殿,是佑民观的主殿,前面卷棚式抱厦,后面歇山式,两者勾连搭。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">正殿中供奉王母娘娘、妈祖、观音。东西各有一配殿,东为药王殿,供奉孙思邈、华佗、扁鹊。西名子孙殿,供奉眼光娘娘、斑疹娘娘。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">看卷棚式屋顶侧面,用凤凰图案装饰,这是因为娘娘庙缘故。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">娘娘殿前有四块石碑,东西各一大一小两块。东面前一块石碑,螭首,碑额上书「</span><i style="font-size:20px;"><u>圣旨钦赐</u></i><span style="font-size:20px;">」,赑屃座,碑体几乎全部损毁。</span></p> <p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:20px;">赑屃座为原物,磨损严重</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">这块碑,只剩下上面残缺部分,其余都是新补的。只能断断续续阅读,抄录如下:「</span><i style="font-size:20px;"><u>……赐观额以垂永……朝因见顺天府通州张……天妃庙无人焚修香火……圣寿……今给答付令臣于……总运总兵官平江……灵慈宫,令各运船清……年久朽坏漕运……玉皇阁醮坛等……处庄……臣正……修醮事……请名额未免岁……皇上念漕运钱……敕礼部……特赐宫观名额……圣旨礼部知道……天妃庙漕运官……圣旨……赐</u></i><span style="font-size:20px;">」。阅读后,连猜带蒙,记述周从善奏请嘉靖皇帝赐名「</span><i style="font-size:20px;"><u>佑民观</u></i><span style="font-size:20px;">」详情的碑刻,只可惜,这款碑在特殊年代被破坏。</span></p> <p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:20px;">细节</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">在这两块大石碑后,还各有一通稍小的石碑。东边一块立于乾隆三十三年,螭首,碑额书「</span><i style="font-size:20px;"><u>金花圣母</u></i><span style="font-size:20px;">」四字,碑文尚能阅读。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">碑文抄录如下:</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">「</span><i style="font-size:20px;"><u>盖闻开天立教以来,惟功德之显著□□□□□□可以为神而为□。今有里二泗金花圣母□□元君者功……甚弥,德泽渊渊,视之者俞深,秉乾坤之正气,卜阴阳两仪之……崆峒之洞府,养性于水府之清宫,驱邪魔以崇正道……仁灵之电鉴,惟忠孝之是宜,发慈博之弘济,惟善……滋□□于四海,引领八荒聚尊,人人敬慕……绳绳于是人心感格天理明……。</u></i></p><p class="ql-block"><i style="font-size:20px;"><u>皇城西安门内酒醋……道教论坛德能仁化一家而长幼恒从其□隐……二县旗民人等诚起普渡……圣母娘娘御前……以重不朽云雨。</u></i></p><p class="ql-block"><i style="font-size:20px;"><u>乾隆三十三年岁在戊子丑月</u></i></p><p class="ql-block"><i style="font-size:20px;"><u>张浩明镌□□炳撰书</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">此碑阴的碑额上书「</span><i style="font-size:20px;"><u>万古流芳</u></i><span style="font-size:20px;">」,碑文已不可见,只有「</span><i style="font-size:20px;"><u>当年引善弟子等……陈门金氏</u></i><span style="font-size:20px;">」等字样。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">落款「</span><i style="font-size:20px;"><u>乾隆三十三年岁在戊子丑月</u></i><span style="font-size:20px;">」,碑左侧一半无法阅读。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">西面前一块,螭首,碑额为「</span><i style="font-size:20px;"><u>重修碑记</u></i><span style="font-size:20px;">」,整个碑破坏,只剩下上面三角形碑身,其余用新碑补全。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">碑文陆陆续续阅读,此碑为崇祯乙亥年,即崇祯八年,按《光绪通州志》中记载仓场侍郎程住及管河御史禹好善又共同重修,可知这块石碑是为了纪念此次修缮而立。</span></p> <p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:20px;">螭首,碑额为「</span><i style="font-size:20px;"><u>重修碑记</u></i><span style="font-size:20px;">」</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">碑文陆陆续续阅读:「</span><i style="font-size:20px;"><u>圣…天子勅赐…资征李…国朝等…理之速若…且因是而…户户…钦命总…总督…总督仓…钦差巡按直隶…崇祯岁次乙亥</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">西面一块,碑首为山云图案,阳面碑额为「</span><i style="font-size:20px;"><u>坤远流芳</u></i><span style="font-size:20px;">」四字,碑文如下:</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">「</span><i style="font-size:20px;"><u>天有好生之德,人有□□之□。□善者天必佑之以福禄,乐于劝善者亦必锡之以后,行善功者□□□之以福寿者也。兹因直隶顺天府通州张家湾里二泗修佑民观,建自先代,庙宇巍峨,正殿□金花圣母之殿,虽亦萧颓,然工程浩大为微难施,以侍将来乐善弟子,但东西二廊□□□。大清□□□</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">此碑背面书:领善信女弟子关门吴氏,引善信女弟子赵氏……等,颜料铺、烟店、箭店、果店、帽店……。记述了一些店铺的女善信共同捐资修缮金花圣母殿的「</span><i style="font-size:20px;"><u>东西二廊</u></i><span style="font-size:20px;">」一事,不过力量不足以同时修葺同样萧颓的正殿。碑文中记叙时间的地方模糊不清,依稀可见「</span><i style="font-size:20px;"><u>乾隆</u></i><span style="font-size:20px;">」二字,其碑额上的「</span><i style="font-size:20px;"><u>坤远流芳</u></i><span style="font-size:20px;">」恰好与东边那块石碑上的「</span><i style="font-size:20px;"><u>金花圣母</u></i><span style="font-size:20px;">」相对应,很可能二块碑是同时所立,为北京城里做生意的女善信为歌颂金花圣母的功德并祈福之举。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">圣母殿在汉白玉平台上,硬山式屋顶,正位供奉西王母,两侧分别供奉妈祖,也就是金花圣母、慈航道人、地母和九天玄女。圣母殿东殿是药王殿,殿内供奉扁鹊、孙思邈、华佗三位药王。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">入内,独具特色的金花圣母,是全国唯一的合二为一神,是民间传说能助产送子的金花夫人和能在海上救人护航的天妃林默娘的化身。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">圣母殿西殿是子孙殿,殿内供奉子孙娘娘、眼光娘娘及斑疹娘娘。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">第四进院落就是玉皇阁,即史料中所记塑河神像并有醮坛之所在。如今的玉皇阁分二层,上层供奉玉皇大帝及张道陵、许旌阳、王重阳、葛玄四位道教宗师,两侧有八大护法,楼下为六十甲子殿。东西各有配殿,东面是三官殿,供奉天、地、水三官;西为祖师殿,供奉真武大帝、吕祖、邱祖。</span></p> <p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:20px;">玉皇阁,上下两层楼阁</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">在漕运鼎盛时期,紧邻运河岸边的里二泗玉皇阁是个观赏景色的绝佳地点,明代戏曲家、文学家汤显祖多次往返京城,也就几度路过里二泗,他曾下船登玉皇阁观赏周边美景,赋诗为《登张湾里二泗道院高阁》:「</span><i style="font-size:20px;"><u>弭舳聚氤氲,躧舄凌晖皎。旅积方此舒,波情亦堪绕。榛邱见蒙密,重关思窈窕。况此羽人居,青荧满幽眺。双扉永平直,层楼迥飞矫。陵岳翠西矗,河渠白东淼。幢樯密林树,伊优轧鱼鸟。封畛四如画,岐术纷可了。非经灞陵役,复异河阳绕。如何帝乡云,悠然映江表</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">歇山式屋顶,上层横匾书写「</span><i style="font-size:20px;"><u>玉皇阁</u></i><span style="font-size:20px;">」,下层横匾书写「</span><i style="font-size:20px;"><u>斗姥殿</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">玉皇阁西南有国槐,系红布,据说是周从善道长亲手所植,为一级古树,约500年的历史。</span></p> <p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:20px;">正中供奉玉皇大帝</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">保存在张家湾博物馆里的铁方香炉,原归佑民观。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">保存在张家湾博物馆里铁钟,原归佑民观。</span></p> 4 里二泗碉堡群 <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">里二泗村地处天津到北京交通要道,当年与北极熊交恶,修建许多碉堡,何人修建?已经没有答案。现在已经废弃,散落在村许多角落,我们找到8个地堡,这是我们在佑民观西侧不远拐弯地方发现的。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">我们问村民,他们说小时候经常到里面玩,应当有地道,相互通着。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">双扇水泥大门无法打开,被积土埋没半米。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">在佑民观西南侧找到第二个碉堡,在人家猪圈边上。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">水泥门合页锈迹斑斑,也是被土淹没半米,前面种植花草。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">第三个在观正南侧,一家院子边上,不容易发现。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">地堡上面放满杂物,破家具和装修废料,乱七八糟的。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">佑民观东南400米左右,去村委会路上,发现第四个地堡。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">我们进入村委会大院,向里走,在楼房前发现第五个地堡。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">这是第五个地堡,以佑民观为坐标点,在在观东南。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">第六地堡在佑民观观正东,果园里,从铁丝网绕过去。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">第七个地堡在佑民观东北方向,去里二泗码头文保碑路上。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">第八在观正西,公交车站北侧,需要进树林才能发现。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">佑民观乃北京地区最大的全真派坤道宫观,始于元代,因漕运而兴,院内翠柏苍松,虬枝古槐,嘉木环列,香烟缭绕,由山门而入,有灵官殿、关帝殿、娘娘殿和玉皇阁,为四进院。因众多周知的缘故,所有塑像及建筑毁之殆尽,仅剩数方残碑与古槐,其余建筑为集资新建。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;">2025年1月3日</p><p class="ql-block"><br></p> <p class="ql-block" style="text-align:center;">参考文献</p><p class="ql-block">「1」运河研究.通州佑民观小考.北京民协公众平台,2019</p><p class="ql-block">「2」百度百科</p>