<p class="ql-block">十年前,我为本族撰写家谱时,曾阅读、收集了许多修身齐家格言,筛选后加以整理分类,载入本族家谱的“家规家训”篇。现转录于下,予以交流:</p> <p class="ql-block"><b>羊有跪乳之恩,鸦有反哺之义。</b></p><p class="ql-block">网上搜得《中国古代二十四孝全图》,也录此存照。</p><p class="ql-block">元代郭居敬辑录古代24个孝子的故事,编成《二十四孝》:</p><p class="ql-block">1.孝感动天 2.亲尝汤药 3.啮指痛心</p><p class="ql-block">4.百里负米 5.芦衣顺母 6.鹿乳奉亲</p><p class="ql-block">7.戏彩娱亲 8.卖身葬父 9.刻木事亲</p><p class="ql-block">10.行佣供母 11.怀橘遗亲 12.埋儿奉母</p><p class="ql-block">13.扇枕温衾 14.拾葚异器 15.涌泉跃鲤</p><p class="ql-block">16.闻雷泣墓 17.乳姑不怠 18.卧冰求鲤</p><p class="ql-block">19.恣蚊饱血 20.扼虎救父 21.哭竹生笋</p><p class="ql-block">22.尝粪忧心 23.弃官寻母 24.涤亲溺器</p> <p class="ql-block"><b>一、勉学</b></p><p class="ql-block">○玉不琢,不成器;人不学,不知道。</p><p class="ql-block"> ——《礼记》</p><p class="ql-block">○业精于勤荒于嬉,行成于思毁于随。</p><p class="ql-block"> ——韩愈《进学解》</p><p class="ql-block">○博学之,审问之,慎思之,明辨之,笃行之,五者废其一,非学也。</p><p class="ql-block"> ——程颐《二程集》</p> <p class="ql-block">○敏而好学,不耻下问,是以谓之“文”也。</p><p class="ql-block"> ——《论语•公冶长》</p><p class="ql-block">○强不知以为知,此乃大愚;本无事而生事,是谓薄福。</p><p class="ql-block"> ——《格言联璧》</p><p class="ql-block">○古人学问无遗力,少壮工夫老始成。</p><p class="ql-block">纸上得来终觉浅,绝知此事要躬行。</p><p class="ql-block"> ——宋•陆游《冬夜读书示子聿 》</p><p class="ql-block">○学者用功,知行并进。故知无穷,行亦无穷;行无穷,知愈无穷。先后之间,如环无端,故足贵也。</p><p class="ql-block"> ——清《陈确集》</p> <p class="ql-block">○苟有恒,何必三更眠五更起;</p><p class="ql-block">最无益,莫过一日曝十日寒。</p><p class="ql-block"> ——明•胡居仁•联</p><p class="ql-block">○勿求博杂,但求专一。况读书之道,只有两件事,一为进德,一为修业。进德以诚正修齐为归宿,修业以谋生自卫为正鹄。(注:诚正修齐,即诚意正心修身齐家;正鹄,目标)</p><p class="ql-block"> ——清《彭玉麟家书》</p><p class="ql-block">○绵世泽莫如为善,振家声还是读书。</p><p class="ql-block"> ——杨氏吾族祖训•联</p> <p class="ql-block"><b>二、立身</b></p><p class="ql-block">○物格而后知至,知至而后意诚,意诚而后心正,心正而后身修,身修而后家齐,家齐而后国治,国治而后天下平。自天子以至于庶人,壹是皆以修身为本。</p><p class="ql-block"> ——《大学》</p><p class="ql-block">○无恻隐之心,非人也;无羞恶之心,非人也;无辞让之心,非人也;无是非之心,非人也。恻隐之心,仁之端也;羞恶之心,义之端也;辞让之心,礼之端也;是非之心,智之端也。人之有是四端也,犹其有四体也。</p><p class="ql-block"> ——《孟子》</p><p class="ql-block">○君子养心莫善于诚,致诚则无它事矣。</p><p class="ql-block"> ——《荀子》</p> <p class="ql-block">○言必信,行必果;硁硁然小人哉。</p><p class="ql-block"> ——《论语》</p><p class="ql-block">○凡人所以立身行己,应事接物,莫大于诚敬。诚者何?不自欺、不妄之谓也;敬者何?不忿慢、不放荡之谓也。</p><p class="ql-block"> ——朱熹《朱子语类》</p><p class="ql-block">○君臣不信,则国政不安;父子不信,则家道不睦;兄弟不信,则其情不亲;朋友不信,则其交易绝。</p><p class="ql-block"> ——武则天《臣轨》</p><p class="ql-block">○天行健,君子以自强不息;地势坤,君子以厚德载物。</p><p class="ql-block"> ——《易传》</p> <p class="ql-block">○合抱之木,生于毫末;九层之台,起于累土;千里之行,始于足下。</p><p class="ql-block"> ——《老子》</p><p class="ql-block">○智、仁、勇,此三者天下之通德,所以行之者也。故曰:“力行近乎仁,好问近乎智,知耻近乎勇。”知此三者,则知所以自治;知所以自治,然后知所以治人。天下未有不能自治而能治人者也,此百世不易之道也。</p><p class="ql-block"> ——《史记•平津侯主父列传》</p><p class="ql-block">○天将降大任于斯人也,必先苦其心志,劳其筋骨,饿其体肤,空乏其身,行拂乱其所为,所以动心忍性,曾益其所不能。</p><p class="ql-block"> ——《孟子》</p> <p class="ql-block"><b>三、孝悌</b></p><p class="ql-block">○弟子入则孝,出则悌,谨而信,泛爱众,而亲仁。行有余力,则以学文。</p><p class="ql-block"> ——《论语》</p><p class="ql-block">○老吾老,以及人之老;幼吾幼,以及人之幼。</p><p class="ql-block"> ——《孟子》</p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">○</span>事其亲者,不择地而安之,此乃孝之至也。</p><p class="ql-block"> ——《庄子•内篇》</p> <p class="ql-block">○慈母手中线,游子身上衣。</p><p class="ql-block">临行密密缝,意恐迟迟归。</p><p class="ql-block">谁言寸草心,报得三春晖。</p><p class="ql-block"> ——唐•孟郊《游子吟》</p><p class="ql-block">○亲亲、仁民、爱物,皆是行仁的事,但须先从孝悌做起,舍此便不是本。</p><p class="ql-block"> ——南宋•朱熹《朱子语类》</p><p class="ql-block">○事父兄之道,勤力代其劳苦,治生供其奉养,更当和气柔色,宛转承顺;若家贫甘旨不充,但衣食粗给,得其欢心,亦不失为孝悌也。</p><p class="ql-block"> ——元•王结《文忠集》</p> <p class="ql-block">○兄须爱其弟,弟必恭其兄。勿以纤毫利,伤此骨肉情。</p><p class="ql-block"> ——明•方孝孺《逊志斋集》</p><p class="ql-block">○孝莫辞劳,转眼便为人父母;善毋望报,回头但看尔儿孙。</p><p class="ql-block"> ——《格言联璧》</p><p class="ql-block">○万恶淫为首,百善孝为先。妻贤夫祸少,子孝父心宽。</p><p class="ql-block"> ——《重订增广》</p> <p class="ql-block"><b>四、勤俭</b></p><p class="ql-block">○克勤于邦,克俭于家。</p><p class="ql-block"> ——《尚书•大禹谟》</p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">○俭节则昌,淫佚则亡。</span></p><p class="ql-block"> ——《墨子•辞过》</p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">○俭,德之共也;侈,恶之大也。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;"> ——《左传•庄公二十四年》</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">○民生在勤,勤则不匮。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;"> ——《左传•宣公十二年》</span></p> <p class="ql-block">○一粥一饭,当思来处不易;半丝半缕,恒念物力维艰。</p><p class="ql-block"> ——《朱子治家格言》</p><p class="ql-block">○历览前贤国与家,成由勤俭败由奢。</p><p class="ql-block"> ——唐•李商隐《咏史》</p><p class="ql-block">○懒惰乃败家之源,勤劳是立身之本。大富由命,小富由勤。</p><p class="ql-block"> ——宋•杨万里《家训》</p> <p class="ql-block">○由俭入奢,易于下水;由奢返俭,难于登天。</p><p class="ql-block"> ——《曾文正公家书》</p><p class="ql-block">○勤能补拙,俭以养廉。</p><p class="ql-block"> ——《格言联璧》</p><p class="ql-block">○吃不穷,穿不穷,不会算计一世穷。</p><p class="ql-block"> ——南京民谚</p> <p class="ql-block"><b>五、治家</b></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">○</span>治家严,家乃和;居乡恕,乡乃睦。</p><p class="ql-block"> ——清•张鉴 《浅近录·家法》</p><p class="ql-block">○勤俭,治家之本;和顺,齐家之本;谨慎,保家之本;诗书,起家之本;忠孝,传家之本。</p><p class="ql-block"> ——《格言联璧》</p><p class="ql-block">○但望子孙贤能,不望金钱富饶。子孙不肖,积衣、积谷、积银、积钱、积产、积书,都无用处。彼见钱多,不知艰难撙节,游荡骄逸,反而害渠一生。</p><p class="ql-block"> ——清《彭玉麟家书》</p> <p class="ql-block">○居家戒争讼,讼则终凶;处世戒多言,言多必失。</p><p class="ql-block"> ——清《朱子治家格言》</p><p class="ql-block">○父子和而家不败,兄弟和而家不分,乡党和而争讼息,夫妇和而家道兴。</p><p class="ql-block"> ——清《重订增广》</p><p class="ql-block">○子孙若如我,留钱做什么?贤而多财,则损其志;子孙不如我,留钱做什么?愚而多财,愈增其过。</p><p class="ql-block"> ——清•林则徐•联</p> <p class="ql-block">○难消之味休食,难得之物休蓄。难酬之恩休受,难久之友休交。难再之时休失,难守之财休积。难雪之谤休辩,难释之忿休较。</p><p class="ql-block"> ——清《重订增广》</p><p class="ql-block">○贫而无谄,则贫不至于滥;富而无骄,则富不至于淫。</p><p class="ql-block"> ——宋•杨时《龟山集》</p><p class="ql-block">○创业难,守业更难,须知物力维艰,事事莫争虚体面; 居家易,治家不易,欲自我身作则,行行当立好规模。</p><p class="ql-block"> ——当代•吴玉章•联</p> <p class="ql-block"><b>六、处世</b></p><p class="ql-block">○己所不欲,勿施于人。</p><p class="ql-block"> ——《论语》</p><p class="ql-block">○穷则独善其身,达则兼济天下。</p><p class="ql-block"> ——《孟子》</p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">○世事让三分,天空地阔;心田培一点,子种孙收。</span></p><p class="ql-block"> ——《格言联璧》</p> <p class="ql-block">○知足常乐,能忍自安。</p><p class="ql-block"> ——民间•联</p><p class="ql-block">○勿以恶小而为之,勿以善小而不为。</p><p class="ql-block"> ——《诸葛亮集》</p><p class="ql-block">○善欲人见,不是真善;恶恐人知,便是大恶。</p><p class="ql-block"> ——清《朱子治家格言》</p> <p class="ql-block">○无道人之短,无说己之长;施人慎勿念,受恩慎勿忘。</p><p class="ql-block"> ——南朝梁•萧绎《戒子篇》</p><p class="ql-block">○心术不正,其终必至于败国亡家。</p><p class="ql-block"> ——宋•朱熹《朱子语类》</p><p class="ql-block">○生于忧患而死于安乐也。</p><p class="ql-block"> ——《孟子》</p> <p class="ql-block"><b>七、待人</b></p><p class="ql-block">○知人者智,自知者明;胜人者有力,自胜者强。</p><p class="ql-block"> ——《老子》</p><p class="ql-block">○益者三友,损者三友。友直,友谅,友多闻,益矣;友便辟,友善柔,友便佞,损矣。</p><p class="ql-block"> ——《论语》</p><p class="ql-block">○君子之交淡若水,小人之交甘若醴。君子淡以亲,小人甘以绝。彼无故以合者,则无故以离。</p><p class="ql-block"> ——《庄子》</p> <p class="ql-block">○水至清则无鱼,人至察则无徒。</p><p class="ql-block"> ——《汉书•东方朔传》</p><p class="ql-block">○朋友之道,德业相长为本,饮食燕行其末也;质诚款洽为良,虚恹文饰其蔽也。</p><p class="ql-block"> ——明•朱舜水《舜水遗书》</p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">○能下人,是有志;能容人,是大器。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;"> ——明•王阳明家书《示宪儿》</span></p> <p class="ql-block">○近朱者赤,近墨者黑;声合则响清,形正则影直。</p><p class="ql-block"> ——晋•傅玄《太子少傅箴》</p><p class="ql-block">○不责人小过,不发人隐私,不念人旧恶,三者可以养德,亦可以远害。</p><p class="ql-block"> ——明•《菜根谭》</p><p class="ql-block">○我不识何等为君子,但看每事肯吃亏的便是;我不识何等为小人,但看每事好便宜的便是。</p><p class="ql-block"> ——清•《格言联璧》</p> <p class="ql-block"><b>八、敦品</b></p><p class="ql-block">○上善若水,水善利万物而不争,处众人之所恶,故几于道。</p><p class="ql-block"> ——《老子》</p><p class="ql-block">○君子有三戒:少之时血气未定,戒之在色;及其壮也,血气方刚,戒之在斗;及其老也,血气既衰,戒之在得。</p><p class="ql-block"> ——《论语》</p><p class="ql-block">○富贵不能淫,贫贱不能移,威武不能屈,此之谓大丈夫。</p><p class="ql-block"> ——《孟子》</p><p class="ql-block">○夫君子之行,静以修身,俭以养德,非澹泊无以明志,非宁静无以致远。</p><p class="ql-block"> ——《诸葛亮集》</p> <p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">○</span>自修之道,莫难于养心;养心之难,又在慎独。</p><p class="ql-block"> ——《曾国藩诫子书》</p><p class="ql-block">○安详是处事第一法,谦退是保身第一法,涵容是处人第一法,洒脱是养心第一法。</p><p class="ql-block"> ——《小窗幽记》</p><p class="ql-block">○气是无名火,忍是敌灾星。但存方寸地,留与子孙耕。</p><p class="ql-block"> ——《重订增广》</p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">○</span>贫莫断书香,贵莫贪贿赃。</p><p class="ql-block"> ——清•纪晓岚临终遗训</p> <p class="ql-block">○淌自己的汗,吃自己的饭,自己的事情自己干,靠天靠地靠祖宗,不算是好汉。</p><p class="ql-block"> ——清•郑板桥《诫子遗言》</p><p class="ql-block">○无财非贫,无学乃为贫;无位非贱,无耻乃为贱;无年非夭,无述乃为夭;无子非孤,无德乃为孤。</p><p class="ql-block"> ——清•《围炉夜话》</p><p class="ql-block">○一丝一粒,我之名节;一厘一毫,民之脂膏。宽一分,民受赐不止一分;取一文,我为人不值一文。</p><p class="ql-block"> ——清•张伯行《禁止馈送檄》</p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">○</span>事能知足心常惬,人到无求品自高。</p><p class="ql-block"> ——清•陈锷(字养愚,号白崖)•联</p><p class="ql-block"><b>(完)</b></p> <p class="ql-block"><b>附:杨氏家规</b></p><p class="ql-block">奉先祖 孝父母 友兄弟 和夫妇 </p><p class="ql-block">敦亲朋 睦邻里</p><p class="ql-block">勤执业 俭持家 谨教子 慎交友 </p><p class="ql-block">遵法纪 守信用</p><p class="ql-block">戒淫盜 戒赌毒 戒酗酒 戒争讼 </p><p class="ql-block">戒邪巫 戒帮会</p><p class="ql-block">莫骄贫 莫谄富 莫恃才 莫凌弱 </p><p class="ql-block">莫欺名 莫贪赃</p> <p class="ql-block">天地玄黄,宇宙洪荒。</p><p class="ql-block">祖训谆谆,谨遵莫忘。</p><p class="ql-block"> ——2018.11.22.小雪 于枣香居</p><p class="ql-block"> 2025.1.22.腊月廿三重订</p>