<p class="ql-block"> 2023年9月独行山西之篇九。</p><p class="ql-block"> 9月13日往榆次赏古城。</p><p class="ql-block"> 人说到太原不观《晋祠》枉来,我道倘不赏榆次亦白至。</p><p class="ql-block"> 古代县城的标配:文庙城隍书院园林县衙在小小城内一字排开。这一揽子“机构”个个建筑精致,风格典雅,无一不值悠品漫鉴;座座翰墨逸香,气韵飞飏,悉数令人流涟赞叹。连个衙门亦是楹联幅幅,碑刻通通,发人深省,雅韵涓淌。相较之下,直觉如今大城市都远不如这古代小县城有文化有底蕴…</p><p class="ql-block"> 评忆这些年走过的县城、古镇百十计,论存真论传承论保护论内涵论审美论品质论文化论价值…窃觉首推榆次(前提见识有限。赫赫有名的周庄西递宏村木渎…与其不属一类)未大耗巨资,未大兴土木,未打造宣扬,未滥竽充数,未涂抹得腻绿俗红…本色依旧,古穆大气,逸趣盎然,朴拙雅致,文化深邃…</p><p class="ql-block"> 计划不周,未留宿一夜,次日再细赏一日。时生怅怅然,至憾!</p><p class="ql-block"> 不曾错过,今生得赏原味榆次,却又欣欣然,幸甚!</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"> </p> <p class="ql-block"> 从太原到榆次极便捷,乘公交901支路(3元)即抵。</p> <p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> 1996年定为全国重点文物保护单位的《城隍庙》首当其冲。</b></p><p class="ql-block"> 榆次《城隍庙》是国内现存最古老保存最完好的城隍庙之一。始建于元至二十二年(1362年)。</p><p class="ql-block"> 《说文解字》中,“城隍”释为:“城之盛民也”;“城池也,有水为池,无水为隍”,即护城壕沟。</p><p class="ql-block"> 此图截自网络</p> <p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> </b>城隍庙之《玄鉴楼》喧宾夺主,声名盖过庙宇本身。径直穿过山门来到玄鉴楼前。</p><p class="ql-block"> 楹联开门见山道:</p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> “暗室亏心未入门已知来意 </b></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> 自家作孽欲无罪不在烧香。”</b></p> <p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> 《玄鉴楼》</b></p><p class="ql-block"> 始建于明正德十年(1515年)重檐歇山顶二层阁楼式建筑。</p><p class="ql-block"> “玄”,阴也,黑也,代冥间阴府;“鉴”,照也,察也,喻明察秋毫。</p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(255, 138, 0);"> </span><b style="color:rgb(255, 138, 0);">1999年被世界文化遗址保护评为全球最精美的100处古建筑之一。</b></p> <p class="ql-block"> 飞檐翘角,琉璃饰物琳琅。</p> <p class="ql-block"> 玄鉴楼背面,戏台。</p><p class="ql-block"><br></p> <p class="ql-block"> 戏台楹联:</p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> “善报恶报循环果报早报晚报如何不报</b></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> 名场利场无非戏场上场下场都在当场。”</b></p><p class="ql-block"> 因果报应戏如人生等世俗教化观念森森然谆谆然。</p><p class="ql-block"> </p> <p class="ql-block"> 两侧的硫璃影壁。</p><p class="ql-block"> 反倒是影壁两侧的砖雕及上方石刻格外精细。</p> <p class="ql-block"> 请仔细观赏下列各图。惟如此才得理解,“世界一百处最精美建筑之一”非浪得虚名也。</p> <p class="ql-block"> 横梁根根无遗,斗拱面面俱到,繁花密纹,绵延不绝。图案灵动飘逸,设色雅致,当年不知有多美!</p> <p class="ql-block"> 轻移缓步逐寸逐尺地观赏完房屋内外四周木构上的花饰后,又回过头来细细欣赏檐下数百幅黑白图画。</p> <p class="ql-block"> 一幅幅花卉禽鸟清供黑白图画,笔触娴雅,气韵生动。尽展明丽清澈,幽致逸趣。</p> <p class="ql-block"> 鸟,毛羽疏密浓淡有致;叶,掩映穿插生机盎然。</p> <p class="ql-block"> 仰头观赏这些白描素绘近乎草稿的图画,但觉有股子闲适恬淡,悠闲自在,隨心所欲的意绪萦萦纡纡…</p><p class="ql-block"> 许是生活中的种种信手拈来,情闲!致逸!</p><p class="ql-block"> 边观赏边思衬,难禁对前人优雅意趣,淡泊襟怀感佩万千。</p> <p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> 《显佑殿》即城隍殿。</b></p><p class="ql-block"> 为庙中惟一元代遗构(余为明清建筑)。</p><p class="ql-block"> 为什么叫《显佑殿》——明代规范了各级建制之城隍神的封号。县级城隍神封号为“显佑伯”,正四品;州城隍神为“灵佑侯”正三品…等。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> </p> <p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> 《寝殿》</b></p><p class="ql-block"> 是城隍爷及夫人休息处。</p> <p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> 《西园》(西花园)</b></p><p class="ql-block"> 因位于城隍庙西侧,故名。</p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(1, 1, 1);"> 楹联:</span></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> “春秋多佳日 园林无俗情”</b></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(1, 1, 1);"> 多佳!无俗!</span></p> <p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> 湖北岸的《多景楼》</b></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> 其匾为米芾所题;一层之匾《山水真意》乃赵孟頫所题。</b></p><p class="ql-block"> 米、赵匾额…西园了得!</p> <p class="ql-block"> 园内廊桥亭阁楼湖山石巧施妙佈,相辉相映。</p><p class="ql-block"> 足可媲美江南园林一座,为这中原小城增几何姿色添几多雅致!</p> <p class="ql-block"> 西园之赫赫米、赵匾额之外还有个《岂知桥》,其名缘自庄子惠子游于濠梁之上对话:</p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> “庄子曰:‘鯈鱼出游从容,是鱼之乐’。惠子曰:‘子非鱼,安知鱼之乐’?庄子曰:‘子非我,安知我不知鱼之乐’?”…</b></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(1, 1, 1);"> 仅此二则(米、赵题匾及《岂知桥》命名)已足彰显西园文化底蕴。</span></p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"> </p> <p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> 《凤鸣书院》</b></p><p class="ql-block"> 榆次县城的最高学府。</p><p class="ql-block"> 此图截自网络</p> <p class="ql-block"> 书院砚水湖畔的《化成堂》和《藏书楼》。</p> <p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> 《化成堂》</b></p><p class="ql-block"> 好一派严正古穆。</p> <p class="ql-block"> 远观《化成堂》</p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> “化成”乃完成教化之意。</b></p><p class="ql-block"> </p> <p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> 《藏书楼》</b></p><p class="ql-block"> 我瞅那楼顶俨似官帽一顶(嗬,莫非隐喻饱读诗书,志在必得?)</p> <p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> 《思凤楼》县衙标志性建筑。</b></p><p class="ql-block"> 《有凤来仪》匾高掛思凤楼前。</p><p class="ql-block"> 始建于宋仁宗天圣八年(公元1030年)二层三重檐,十字歇山顶,既精致又宏伟。</p><p class="ql-block"> 一楼供奉荀藐,二楼供奉文彦博(皆榆次知县楷模)寄托榆次百姓对贤臣的敬仰感佩;体现榆次的清官文化。</p> <p class="ql-block"> 县衙大门。</p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(1, 1, 1);"> 楹联:</span></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> “居官当思尽其天职,</b></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> 为政尤贵合乎民心”</b></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(1, 1, 1);"> “为政尤贵合乎民心”说得何其好!</span></p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"> </p> <p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> 《衙神庙》</b></p><p class="ql-block"> 衙神庙中的主人永远是皋陶,是刑法创始者,创立了监狱。</p><p class="ql-block"> 他与尧舜禹並称“上古四王”。</p> <p class="ql-block"><b> 榆次县衙仪门横额《晋藩首辅》</b></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(1, 1, 1);"> 楹联</span></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> “好学近智力行近仁知耻近勇</b></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> 在官惟明莅事惟平立身惟清”</b></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(1, 1, 1);"> 仪门背后楹联:</span></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> “官有典常,任一日则尽一日之心,况兼地广事繁敢不夙兴夜寐</b></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> 民供正课,宽几分则受几分之惠,纵使时丰岁稔常如怨暑恣寒”</b></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(1, 1, 1);"> 为官当如是(而非敛财贪色、贪赃枉法…):“任一日则尽一日之心…敢不夙兴夜寐;宽几分则受几分之惠…常如怨暑恣寒。”</span></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(1, 1, 1);"> 如今官员若还良知未泯,当读而赧颜…</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(255, 138, 0);"> </span></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> </b></p> <p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> 戒石坊</b></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(1, 1, 1);"> </b><span style="color:rgb(1, 1, 1);">横匾</span><b style="color:rgb(255, 138, 0);">“廉生威”</b></p><p class="ql-block"> 廊柱联为</p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> “大其牅天光入 公其心万善出” </b></p> <p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> 县衙大堂《牧爱堂》</b></p><p class="ql-block"> 楹联:</p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> “吃百姓之饭穿百姓之衣莫道百姓可欺自己也是百姓</b></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> 得一官不荣失一官不辱勿说一官无用地方全靠一官”</b></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(1, 1, 1);"> 设若将之印在为官之座右,让其铭之于心…</span></p> <p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> 六房:东三房:礼房、户房、吏房、西三房:刑房、兵房、工房( 在中央则为六部)</b></p><p class="ql-block"> 各房楹联尽述其职能主旨,律工意赅。亦可视作各房官吏的准绳圭臬。</p><p class="ql-block"> 礼房楹联:</p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> “兴学崇贤理智教化</b></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> 隆礼制典仁义规绳”</b></p> <p class="ql-block"> 吏房楹联:</p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> “唯贤是举德能选吏</b></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> 以廉为衡勤慎考绩”</b></p> <p class="ql-block"> 户房楹联:</p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> “造户量田唯勤唯爱</b></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> 征赋理财亦谨亦公”</b></p> <p class="ql-block"> 兵房楹联:</p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> “厉兵秣马常备不懈</b></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> 枕戈待旦防患末然”</b></p> <p class="ql-block"> 刑房楹联</p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> “按律量刑昭示天理</b></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> 依法治罪摒绝私情”</b></p> <p class="ql-block"> 工房楹联:</p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> “修路开渠造福乡梓</b></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> 鸠工选料营造明堂”</b></p> <p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> “为官当清当慎当勤</b></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> 修此三者何患不治乎”</b></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(1, 1, 1);"> </b><span style="color:rgb(1, 1, 1);">为官但清但慎但勤但廉…岂有不政通人和,文化昌盛,经济繁荣,廪盈民富,欣欣向荣之理!</span></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> </b></p> <p class="ql-block"> 县衙二堂</p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(255, 138, 0);"> 横匾《悬鉴涵冰》</span></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(1, 1, 1);"> </b><span style="color:rgb(1, 1, 1);">楹联:</span></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> “浮躁一分到处便招尤悔</b></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> 因循二字从来误尽英雄”</b></p> <p class="ql-block"> 县衙三堂</p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(255, 138, 0);"> 横匾《恭敬惠养》</span></p><p class="ql-block"> 楹联:</p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> “要办事莫生事要任怨莫敛怨</b></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> 可兴利毋近利可急功毋喜功”</b></p> <p class="ql-block"> 县衙内室院门,前堂后寝,是县衙办公生活区域之分野。</p><p class="ql-block"> 楹联:</p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> “治赋有常轻勿施小恩忘大体</b></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> 驭官无别法但存公道去私情”</b></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(255, 138, 0);"> </span><span style="color:rgb(1, 1, 1);">大道至简!为官不过尊法忘私公道识大体…千年前古人尚多明道谨行,何以今人反常淆理妄为呢?!</span></p> <p class="ql-block"> 县衙四堂</p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(255, 138, 0);"> 横匾《思朴堂》</span></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(1, 1, 1);"> 楹联:</span></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> “人人论功名功有实功名有实名存一点掩耳盗铃之私心终为无益</b></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> 官官称父母父必真父母必真母做几件悬羊卖狗的假事总不相干”</b></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(255, 138, 0);"> </span><span style="color:rgb(1, 1, 1);">平实如白话,犀利如匕首!</span></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> </b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><br></p> <p class="ql-block"><span style="color:rgb(255, 138, 0);"> 县衙五堂,</span></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(255, 138, 0);"> 横匾《冰雪堂》</span></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(255, 138, 0);"> 二楼横匾《槐月轩》</span></p><p class="ql-block"> 楹联:</p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> “堂上一官称父母莫言当官易要广施父母之恩典</b></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> 眼前百姓即儿孙应知为民难须关照儿孙以福星”</b></p> <p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> 榆次文庙</b></p><p class="ql-block"> 瞧那长长横幅,足证小小榆次如何大大重视大成至圣先师孔子之诞辰…</p> <p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> 棂星门</b></p> <p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> 大成殿</b></p> <p class="ql-block"> 此图截自网络。</p> <p class="ql-block"> 最是这悠长轩敞碑廊使榆次文庙有别于别处之文庙。格外诗文逸馨,墨香氤氲,雅韵萦纡。</p><p class="ql-block"> 惜初未计划留宿榆次,不及细细赏览。悔!</p> <p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> 《 秉礼乐》</b></p> <p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> 《两贤祠》</b></p> <p class="ql-block"> 文庙出来后,两侧各有牌坊:《钟灵》、《毓秀》</p><p class="ql-block"> 榆次,榆次,真个是“钟灵毓秀”之地!</p> <p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> 《天下第一楼》</b></p><p class="ql-block"> 位于古街十字路口榆次之最高古建。奇特处在于它骑在十字路口上,楼下呈十字的街道东西南北四方通达。</p><p class="ql-block"> 始建于隋开皇二年(公元582年)历经修箿,今存建筑为清代风格。</p><p class="ql-block"> 每面自上而下各悬挂三块牌匾,四面计十二块:</p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> 东面:《天下第一楼》、《明月千里》、《迎晖霞起》</b></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> 南面:《烟霞天成》、《水木自亲》、《温风蕙叶》</b></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> 西面:《宜风自远》、《兰花时秀》、《博厚高远》</b></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> 北面:《嘉其清芳》、《云龙气象》、《俊华茂实》</b></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(1, 1, 1);"> 好个榆次,连个过街楼都如此心裁别出,匠心独运;烨烨文采,巍巍气象!</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(255, 138, 0);"> </span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> </p> <p class="ql-block"> 此图截自网络</p> <p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> “书画图章本一体,精雄老丑贵传神”</b></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(255, 138, 0);"> ——大滌子草</span></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(1, 1, 1);"> 说大滌子也许生疏,说石涛你末必不熟。</span></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(1, 1, 1);"> 洞见。书画图章无外精、雄、老、丑四类,无论何类皆以传神贵;还有那字…</span></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(1, 1, 1);"> 一种不拘一格,放达洒脱溢于言表。</span></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(1, 1, 1);"> </span></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(255, 138, 0);"> </span></p> <p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> “ 儒雅质直”</b></p> <p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> “风雅贞廉纶 通敏厉俗翰”</b></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(255, 138, 0);"> 高贵典雅忠贞廉洁的青絲授带,喻为官之应有风貌(“纶”lun系官印的絲带;纶gun青絲头巾“…羽扇纶巾,谈笑间,樯橹灰飞烟灭”);通达敏慧引领风尚摒绝陋俗之(文)笔。</span></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(255, 138, 0);"> </span></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(1, 1, 1);"> 风雅——风雅一词来自诗经。诗经分《风》《雅》(“大雅”、“小雅”)《颂》(“”周颂、“鲁颂”、“商颂”)。</span></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(1, 1, 1);"> 后世常将风雅作为高贵典雅的指代。</span></p> <p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> “诗界清于新竹管 </b></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> 交情淡到古琴音”</b></p> <p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> “温恭自虚</b></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> 洁静精緻”</b></p> <p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> “野梅呈腊</b></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> 宫柳回春”</b></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(255, 138, 0);"> </b><span style="color:rgb(1, 1, 1);">这种“阳春白雪”砖刻就素素净净自自然然地罗列在榆次街边墙上,此乃几十年走过大江南北却第一次所见之殊景。惊!喜!</span></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(1, 1, 1);"> 常年浸淫于这般无处不在的诗书翰墨雅正端方文化氛围里,人们心灵如何不美好,襟怀如何不高尚?!</span></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(1, 1, 1);"> 祈百千年后,人们看到的仍是我眼中渴慕心中眷恋笔下讴歌的这个榆次!</span></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(1, 1, 1);">🙏🙏🙏</span></p>