<p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 予老去习懒,读书不多,意之所之,随即记录,因其后先,无复诠次,故目之曰随笔。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;"> ——淳熙庚子</span><span style="font-size:15px; color:rgb(237, 35, 8);">(公元1180年)</span><span style="font-size:15px;">鄱阳洪迈</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 洪迈聚天下之书而遍阅之,搜悉异闻,考核经史,捃拾典故,值言之最者必札之,遇事之奇者必摘之,虽诗词、文翰、历谶、卜医,钩纂不遗,从而评之。</span></p><p class="ql-block"> <span style="font-size:15px;"> —— 明弘治监察御史李瀚</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 南宋说部当以此</span><span style="font-size:18px; color:rgb(237, 35, 8);">(容斋随笔)</span><span style="font-size:20px;">为首。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;"> ——《四库全书总目提要》</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 洪迈(公元1123-1202年)字景卢,号荣斋,南宋饶州鄱阳人。父兄世代为官,家中藏书颇丰,加之天资聪颖,他从小便博极载籍,虽稗官虞初,释老傍行,靡不涉猎。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 四十年之间,《</span><span style="font-size:20px; color:rgb(25, 25, 25);">随笔</span><span style="font-size:20px;">》遂成,有《</span><span style="font-size:20px; color:rgb(237, 35, 8);">随笔</span><span style="font-size:20px;">》十六卷、《</span><span style="font-size:20px; color:rgb(237, 35, 8);">续笔</span><span style="font-size:20px;">》十六卷、《</span><span style="font-size:20px; color:rgb(237, 35, 8);">三笔</span><span style="font-size:20px;">》十六卷、《</span><span style="font-size:20px; color:rgb(237, 35, 8);">四笔</span><span style="font-size:20px;">》十六卷、《</span><span style="font-size:20px; color:rgb(237, 35, 8);">五笔</span><span style="font-size:20px;">》十卷,书未成而作者过世,故《五笔》仅为十卷。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> </span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 《</span><span style="font-size:20px; color:rgb(237, 35, 8);">容斋随笔</span><span style="font-size:20px;">》涵盖之广,资料之富,经史百家、文学艺术、宋代掌故及人物评价无不涉猎,与沈括《</span><span style="font-size:20px; color:rgb(237, 35, 8);">梦溪笔谈</span><span style="font-size:20px;">》、王应麟《</span><span style="font-size:20px; color:rgb(237, 35, 8);">困学纪闻</span><span style="font-size:20px;">》,共称宋代三大最有学术价值的笔记。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 《随笔》言语平淡,不竞奢华,考据之精,议论之简,又非沈、王可比。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 文敏公终身编写随笔,初衷亦非仅限五笔,故而《随笔》十六卷、《续笔》十六卷均有单独刊刻,假以天年,毕于几笔尚未可知。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 五笔的合刊本始于文敏公从孙洪汲,嘉定五年首刊于赣州(南宋婺州),再刊于建宁。公元1225年,赣州本漫灭不可辨识,临川周谨以建宁本(建溪本)参校重梓,即绍定本。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 民国初期,张元济编订四部丛刊续篇,《随笔》、《续笔》所用涵芬楼宋刊本、北平图书馆宋刊本抑或是绍定本的再刻本。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 明代,《容斋随笔》的宋元刻板大多漫灭,残破,弘治年间以善本著称的李瀚本,会通馆活字本也没有能够完整的保存下来。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 嘉定马元调幼时常读随笔,受其益,深爱之,时常切磋于好友宜兴周延儒(</span><span style="font-size:20px; color:rgb(237, 35, 8);">内阁大学士</span><span style="font-size:20px;">),苦于不得全本,慨然欲重梓,以公同好。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 崇祯初年,嘉定知县谢三宾计划刊刻马元调老师娄坚的文集,没有遂愿,准备散去工匠,马元调借此力劝其刊刻《容斋随笔》。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 在谢三宾财力的支持下,马元调以弘治残本加以校刊,改定千余字,《随笔》新善本再次诞生,并成为了四库全书的底本。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> “</span><span style="font-size:20px; color:rgb(237, 35, 8);">其校订并不甚谬,可见前辈用力之勤矣。</span><span style="font-size:20px;">”——缪荃孙</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 长庆斋《容斋随笔》四函三十册,共七十四卷,竹纸,原装衬纸。每半叶九行,行十八字,字体笔锋刚劲有力,墨色如新,彰显初印之风采。框高十九点六厘米,宽十四厘米,刊刻水准方于《元白长庆集》,犹胜之。版本之稀,国内博物馆几乎不见。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 书中避讳明熹宗(天启帝)朱由校的“校”,作“挍”,清讳一律不避。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 公元1645年,为反对“剃发令”,嘉定士绅自发组织抗击满清,马元调亦在其中,壮烈牺牲。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 《随笔》刻板流落至洪璟处,其于康熙三十九年补版再印,版权叶落“洪氏藏板”,避清讳“玄”,已非马氏原貌,一些博物馆常误做马元调本,失于考证!</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 乾隆甲寅年(公元1794年)坊间扫叶山房再刻《随笔》,此时文字狱盛行,删去《随笔》卷九“</span><span style="font-size:20px; color:rgb(237, 35, 8);">五胡乱华</span><span style="font-size:20px;">”,《三笔》卷三“</span><span style="font-size:20px; color:rgb(237, 35, 8);">北狄俘虏之苦</span><span style="font-size:20px;">”,卷五“</span><span style="font-size:20px; color:rgb(237, 35, 8);">北虏诛宗王</span><span style="font-size:20px;">”,卷七窜入原本没有的“</span><span style="font-size:20px; color:rgb(237, 35, 8);">唐昭宗恤录儒士</span><span style="font-size:20px;">”,诸如此类远非巽甫初刻,清季后版更不足提。</span></p>