<p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">“普阳八景”和“普阳八景诗”正本清源</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> </span></p><p class="ql-block"> 包广俊</p><p class="ql-block"> (2024年11月16日)</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 近年来,静下心来看了一些有关普洱府的书籍、网络文章,发现错讹的“普阳八景诗”太多,其中不乏一些方志、颇具影响力的出版社所刊文章,以及官媒发布的宣传信息。这就让我萌生了一个想法:依据清乾隆二十五年(1760)宁洱县知县单乾元撰并书八景诗的石刻拓片(目前仅发现存留拓片“仙洞春云”诗一首)、清嘉庆六年(1801)普洱府知府牛稔文于1804年撰并书八景诗的石刻拓片(八首)、1850年道光《普洱府志》(存有刻本)和1900年光绪《普洱府志》(存有刻本和手抄本)这些目前所知最为原始且最早的历史资料,对“普阳八景诗”加以整理。</p><p class="ql-block"> “普阳八景”在普洱府知府牛稔文于1804年撰并书八景诗的石刻中称为“普洱郡八景”,在1850年道光《普洱府志》中称为“宁洱八景”。因府、县同处一地,八景共享,故而出现不同的叫法。1850年道光《普洱府志》“景致”中“宁洱八景”分别为:天碧晓霞(又作:“天笔晓霞”、“天壁晓霞”)、回龙夕照(又作:“回峰夕照”)、东岑兰萼、西岭温泉、仙洞春云、龙潭秋月、城畔荷风、茶庵鸟道。围绕这八景而作的诗,就叫八景诗。</p><p class="ql-block"> 1850年道光《普洱府志》记载的“普阳八景诗”分别是五言律诗、七言律诗和七言绝句,共七人的39首诗<span style="font-size:18px;">(包括1760年宁洱县知县单乾元撰并书存留拓片的1首、普洱府知府牛稔文于1804年撰并书的8首)。</span>1900年道光《普洱府志》仅收录了1850年道光《普洱府志》中四人的11首诗,此府志再无增补其他八景诗。故普洱府所流传下来的“普阳八景诗”共39首。</p><p class="ql-block"> 七位诗人分别是:单乾元,江苏举人,清乾隆二十五年(1760)任宁洱县知县;牛稔文,直隶天津举人,清嘉庆六年(1801)任普洱府知府;郑绍谦,广西临桂人,进士,清道光二十年(1840)任普洱府知府;舒熙盛,宁洱人,清道光二十六年(1846)岁贡;朱廷硕,石屏人,副榜,清道光二十七年(1847)任他郎训导;李熙龄,江西南城人,进士,清道光二十九年(1849)任普洱府知府;杨溥,蒙自人,拔贡,清道光三十年(1850)任宁洱县教谕。</p><p class="ql-block"> 其中:单乾元8首(八景)、牛稔文8首(八景)、郑绍谦8首(八景)、舒熙盛2首(二景)、朱廷硕3首(三景)、李熙龄2首(二景)、杨溥8首(八景)。</p><p class="ql-block"> 本人对照清乾隆二十五年(1760)宁洱县知县单乾元撰并书八景诗的石刻拓片、清嘉庆六年(1801)普洱府知府牛稔文于1804年撰并书八景诗的石刻拓片、1850年道光《普洱府志》(刻本)以及1900年光绪《普洱府志》(刻本和手抄本),逐一对“普阳八景诗”进行整理。<span style="font-size:18px;">原文中的繁体字、异体字一律改为简体字、通用字,通假字保留不变。以</span>1850年道光《普洱府志》(刻本)为主,对前后记载的八景诗进行比对,诗中若有不同,特作标注;若无不同,不再标注说明。并以八景诗产生的先后顺序为时间脉络予以排序,以便读者明晰八景诗产生的前后关系与传承发展的关联性。</p><p class="ql-block"> 现将结果呈现如下,若有纰漏不足之处,请读者、诗词爱好者以及史学专家予以批评指正。</p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">一、天碧晓霞(四首)</b></p><p class="ql-block">宁洱县知县单乾元(1760年任):</p><p class="ql-block">一峰缥缈处,春晓气初薰。</p><p class="ql-block">碧耸擎天柱,红飞捧日云。</p><p class="ql-block">林藏莺语滑,花衬马啼芬。</p><p class="ql-block">仙子帔霞服,晨游玉佩闻。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">普洱府知府牛稔文(1801年任):</p><p class="ql-block">岚气团空结,精华仗日薰。</p><p class="ql-block">深红斜照水,淡碧远拖云。</p><p class="ql-block">乘去风应疾,餐来味自芬。</p><p class="ql-block">仙人棋局在,樵子旧传闻。 </p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">普洱府知府郑绍谦(1840年任):</p><p class="ql-block">一峰高耸碧浮浮,侵晓云开雨脚收。</p><p class="ql-block">绝胜赤城霞起处,朝来晴景最宜秋。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">宁洱县教谕杨溥(1850年任):</p><p class="ql-block">峭碧西横第一峰,朝霞灿烂十分浓。</p><p class="ql-block">擎天翠壁凌千仞,捧日红云近九重。</p><p class="ql-block">雾敛微添新嶂景,晴开淡抹晓山容。</p><p class="ql-block">惊人诗句曾携否,乘兴登临问旧踪。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">二、回龙夕照(五首)</b></p><p class="ql-block">宁洱县知县单乾元(1760年任):</p><p class="ql-block">迢郁回龙寺,残阳带雨收。</p><p class="ql-block">霞明山市晚,风冷院松秋。</p><p class="ql-block">人影牛羊路,经声钟鼓楼。</p><p class="ql-block">登临多逸兴,何必问丹邱。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">普洱府知府牛稔文(1801年任):</p><p class="ql-block">晷度周行倦,余晖倒景收。</p><p class="ql-block">峰回三面冷,树响半天秋。</p><p class="ql-block">待月人依槛,看云风满楼。</p><p class="ql-block">蓟(苏)门如可到,几欲问浮邱。 </p><p class="ql-block">(注:普洱府知府牛稔文于1804年撰并书八景诗的石刻拓片为:“苏”。1850年道光《普洱府志》〈刻本〉为:“蓟”。1900年光绪《普洱府志》未收录此诗,故不能比对。)</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">普洱府知府郑绍谦(1840年任):</p><p class="ql-block">岿然一寺峙城南,云影天光共蔚蓝。</p><p class="ql-block">最是夕阳斜照里,西山半壁雨犹含。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">他郎训导朱廷硕(1847年任):</p><p class="ql-block">暝色苍茫落照迟,回龙寺里晚风吹。</p><p class="ql-block">钟声寂寞黄昏后,人影萧疏白醉时。</p><p class="ql-block">指点牛羊过西岭,心关乌鹊匝南枝。</p><p class="ql-block">闲寻衲子清谈久,归路频看月似眉。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">宁洱县教谕杨溥(1850年任):</p><p class="ql-block">古刹凌空上界侵,峰回磴转快登临。</p><p class="ql-block">余霞倒映晴天霭,夕照斜翻野径阴。</p><p class="ql-block">牛背笛声归隐隐,龙鳞松影落沉沉。</p><p class="ql-block">梵宫待得如钩月,满院朦胧烟又深。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">三、东岑兰萼(四首)</b></p><p class="ql-block">宁洱县知县单乾元(1760年任):</p><p class="ql-block">岩岫绵幽谷,崇兰竞吐枝。</p><p class="ql-block">雨来新沐后,人去独香时。</p><p class="ql-block">骚雅湘江怨,闲情溱洧诗。</p><p class="ql-block">可怜烟瘴地,素影结心知。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">普洱府知府牛稔文(1801年任):</p><p class="ql-block">恍若游兰墅,花开玉干枝。</p><p class="ql-block">众香惭对汝,佳品重逢时。</p><p class="ql-block">不屑美人佩,空传(伤)王者诗。</p><p class="ql-block">清芬消俗虑,只(唯)有素(静)心知。</p><p class="ql-block">(注:普洱府知府牛稔文于1804年撰并书八景诗的石刻拓片为:“伤”“唯”“静”。1850年道光《普洱府志》〈刻本〉为:“传”“只”“素”。1900年光绪《普洱府志》未收录此诗,故不能比对。)</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">普洱府知府郑绍谦(1840年任):</p><p class="ql-block">肇锡嘉名署县坊,芩兰萼绽久凝香。</p><p class="ql-block">巍巍百尺楼高矗,藉作文星照庙堂。</p><p class="ql-block">(注:1850年道光《普洱府志》〈刻本〉为:“芩”。“芩”是否误刻,而应为“岑”,抑或作者要达之意为“芩”。1900年光绪《普洱府志》未收录此诗,故不能比对。“藉”同“借”。)</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">宁洱县教谕杨溥(1850年任):</p><p class="ql-block">岩岫深幽度晓寒,春光烂熳几丛兰。</p><p class="ql-block">香来空谷风初送,萼吐新枝露未干。</p><p class="ql-block">瑟瑟偏宜溱水禊,亭亭不减谢庭看。</p><p class="ql-block">可怜瘴雨蛮烟地,犹有清芬满翠峦。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">四、西岭温泉(四首)</b></p><p class="ql-block">宁洱县知县单乾元(1760年任):</p><p class="ql-block">寥泬洪炉静,天心热地藏。</p><p class="ql-block">将予温气息,洗彼冷肝肠。</p><p class="ql-block">山映清波净,花飞流水香。</p><p class="ql-block">春沂归浴后,吟啸若为狂。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">普洱府知府牛稔文(1801年任):</p><p class="ql-block">传说温泉水,丹沙(砂)地底藏。</p><p class="ql-block">堪医俗气骨,好助热心肠。</p><p class="ql-block">脱去长年疾,时流竟体香。</p><p class="ql-block">临风意缥缈(飘渺),非敢慕贤狂。</p><p class="ql-block">(注:普洱府知府牛稔文于1804年撰并书八景诗的石刻拓本为:“砂”“飘渺”。1850年道光《普洱府志》〈刻本〉为:“沙”“缥缈”。1900年光绪《普洱府志》未收录此诗,故不能比对。)</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">普洱府知府郑绍谦(1840年任):</p><p class="ql-block">不必春风咏浴沂,温泉随地见天机。</p><p class="ql-block">清凉居士无人识,笑问谁能执热归。 </p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">宁洱县教谕杨溥(1850年任):</p><p class="ql-block">岭外泉流古洞旁,蒸蒸暖意却清凉。</p><p class="ql-block">凭将地底丹砂气,洗尽人间冰雪肠。</p><p class="ql-block">风静波澄摇扇影,花飞镜展满衣香。</p><p class="ql-block">春沂浴后归吟晚,几树轻烟间夕阳。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">五、仙洞春云(五首)</b></p><p class="ql-block">宁洱县知县单乾元(1760年任):</p><p class="ql-block">仙子何年去,闲云锁洞深。</p><p class="ql-block">有心偏出岫,覆地欲为霖。</p><p class="ql-block">细草荒丹灶,斜阳入树林。</p><p class="ql-block">岩边舒卷态,世故感升沉。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">普洱府知府牛稔文(1801年任):</p><p class="ql-block">龙蛰三冬久,云从蕴酿深。</p><p class="ql-block">一朝辞古洞,到处作甘霖。</p><p class="ql-block">傍月扬(归)孤岫,随风过远林。</p><p class="ql-block">偶然池(临)水畔,袅袅任(听)浮沉。</p><p class="ql-block">(注:普洱府知府牛稔文于1804年撰并书八景诗的石刻拓片为:“归”“临”“听”。1850年道光《普洱府志》〈刻本〉为:“扬”“池”“任”。1900年光绪《普洱府志》未收录此诗,故不能比对。)</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">普洱府知府郑绍谦(1840年任):</p><p class="ql-block">仿佛蓬莱一洞天,山光水色自年年。</p><p class="ql-block">白云行处春常在,舒卷无心本坦然。 </p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">普洱府知府李熙龄(1849年任):</p><p class="ql-block">千秋仙去昔曾闻,洞口犹封五色云。</p><p class="ql-block">岫出无心浓锁树,春来有脚暗生雯。</p><p class="ql-block">空留丹鼎人何在,闲上青霄意自殷。</p><p class="ql-block">白鹤归时花满谷,一枝巢隐护氤氲。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">宁洱县教谕杨溥(1850年任):</p><p class="ql-block">西山洞隐古飞仙,缥缈云深护碧巅。</p><p class="ql-block">出岫斜遮寒叶径,随风偏作养花天。</p><p class="ql-block">孤鸾驾杳添新霭,野鹤巢闲锁淡烟。</p><p class="ql-block">不识丹成人在否,岩边舒卷自年年。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">六、龙潭秋月(五首)</b></p><p class="ql-block">宁洱县知县单乾元(1760年任):</p><p class="ql-block">山深木叶响,云影度寒汀。</p><p class="ql-block">兔走空秋冷,龙藏夜气腥。</p><p class="ql-block">莲香浮酒盏,桂露入仙亭。</p><p class="ql-block">宛坐清虚府,霓裳记素灵。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">普洱府知府牛稔文(1801年任):</p><p class="ql-block">夜色明如曙,贪凉坐野汀。</p><p class="ql-block">月高山敛气,秋老水收腥。</p><p class="ql-block">桂影疏依寺,荷声响近亭。</p><p class="ql-block">俄(感)时虫语切,微物也含灵。</p><p class="ql-block">(注:普洱府知府牛稔文于1804年撰并书八景诗的石刻拓片为:“感”。1850年道光《普洱府志》〈刻本〉为:“俄”。1900年光绪《普洱府志》未收录此诗,故不能比对。)</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">普洱府知府郑绍谦(1840年任):</p><p class="ql-block">玉宇无尘月正盈,龙潭积处照空明。</p><p class="ql-block">秋高夜色凉如水,风送前汀浪有声。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">普洱府知府李熙龄(1849年任):</p><p class="ql-block">渺渺龙潭彻底清,秋宵印月十分明。</p><p class="ql-block">宝珠真讶辉潜吐,金鉴还疑影倒呈。</p><p class="ql-block">半亩蟾光波不动,三更骊睡梦初惊。</p><p class="ql-block">渊中鳞甲深深见,长听吟时风雨声。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">宁洱县教谕杨溥(1850年任):</p><p class="ql-block">浩渺龙潭浪不惊,凉宵秋到月尤明。</p><p class="ql-block">庭前露湿琼霄朗,槛外云开玉宇清。</p><p class="ql-block">四面岚光辉满岸,重渊珠影吐三更。</p><p class="ql-block">天然雅趣真谁赏,独认前身证旧盟。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">七、城畔荷风(六首)</b></p><p class="ql-block">宁洱县知县单乾元(1760年任):</p><p class="ql-block">芳塘幽折路,何必泛仙槎。</p><p class="ql-block">座挈(絜)清流士,行看君子花。</p><p class="ql-block">绿摇云过雨,红堕水铺霞。</p><p class="ql-block">鸥本忘机友,飞经雉堞斜。 </p><p class="ql-block">(注:1850年《普洱府志》〈刻本〉为:“挈”。1900年《普洱府志》〈手抄本〉为:“絜”。)</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">普洱府知府牛稔文(1801年任):</p><p class="ql-block">方塘不满亩,空慕采莲槎。</p><p class="ql-block">世若无君子,天何放此花。</p><p class="ql-block">自然成绝品,那用拟流霞。</p><p class="ql-block">爱尔经风雨,亭亭未肯斜。</p><p class="ql-block">(注:“那”,古代此处“那”作疑问代词“哪”之意。)</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">普洱府知府郑绍谦(1840年任):</p><p class="ql-block">香风几阵接城过,曲沼新开点点荷。</p><p class="ql-block">玉立未当摇落日,清圆时见露珠多。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">宁洱岁贡舒熙盛(1846年任):</p><p class="ql-block">池上风来解愠和,鸳鸯六六戏新荷。</p><p class="ql-block">双鸾殿里香初满,百雉城中爽更多。</p><p class="ql-block">新绿叶阴姑桨动,艳红花气女墙过。</p><p class="ql-block">危楼倚遍栏干望,数问披襟意若何。</p><p class="ql-block">(注:古“栏干”,今“栏杆”。)</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">他郎训导朱廷硕(1847年任):</p><p class="ql-block">荷风澹荡拂城来,绕郭荷花一例开。</p><p class="ql-block">消夏永宜君子共,纳凉端有故人陪。</p><p class="ql-block">轻红密处香生早,浅翠丛中暑渐回。</p><p class="ql-block">欲制衣成伴骚侣,郫筒小饮不须杯。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">宁洱县教谕杨溥(1850年任):</p><p class="ql-block">百尺城高势独雄,芳塘半亩送轻风。</p><p class="ql-block">凌波雨过香初满,倚槛阴浓爽更通。</p><p class="ql-block">翠挹三篙新水畔,凉生一笛画桥东。</p><p class="ql-block">此花自古称君子,不与群芳竞浅红。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">八、茶庵鸟道(六首)</b></p><p class="ql-block">宁洱县知县单乾元(1760年任):</p><p class="ql-block">茅堂连石栈,清磬半天闻。</p><p class="ql-block">一径悬如线,两峰寒如云。</p><p class="ql-block">晓霜维马力,秋月少鸿群。</p><p class="ql-block">剩有雄心在,高吟对夕曛。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">普洱府知府牛稔文(1801年任):</p><p class="ql-block">猿猱宜此路,樵斧偶然闻。</p><p class="ql-block">径仄愁回马,峰危畏入云。</p><p class="ql-block">从兹登鸟道,或可近仙群。</p><p class="ql-block">岩下钟流响,岧峣日渐曛。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">普洱府知府郑绍谦(1840年任):</p><p class="ql-block">仄径生机一线通,茶庵旅店暂停骢。</p><p class="ql-block">分明雉堞山头见,犹在盘回鸟道中。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">宁洱岁贡舒熙盛(1846年任):</p><p class="ql-block">崎岖鸟道锁雄边,一路青云直上天。</p><p class="ql-block">木叶轻风猿穴外,藤花细雨马蹄前。</p><p class="ql-block">山坡晓度荒村月,石栈春含野墅烟。</p><p class="ql-block">指顾中原从此去,莺声催送祖生鞭。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">他郎训导朱廷硕(1847年任):</p><p class="ql-block">山径崎岖不易平,连山矗矗势峥嵘。</p><p class="ql-block">失群鸟向风头合,迷道人追虎迹行。</p><p class="ql-block">一线路通天下上,千寻峰夹树纵横。</p><p class="ql-block">扶筇彳亍归来晚,犹幸庵前夕照明。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">宁洱县教谕杨溥(1850年任):</p><p class="ql-block">崎岖道仄鸟难飞,得得寻芳上翠微。</p><p class="ql-block">一径寒云连石栈,半天清磬隔松扉。</p><p class="ql-block">螺盘侧髻峰岚合,羊入回肠屐迹稀。</p><p class="ql-block">扫壁题诗投笔去,马蹄(啼)催处送斜晖。</p><p class="ql-block">(注:1850年《普洱府志》〈刻本〉为:“蹄”。1900年《普洱府志》〈刻本、手抄本〉均为:“啼”。)</p>