白发犹忆红酥手(燕影客)

燕影客

<p class="ql-block"><b style="font-size: 20px;">红酥手,黄滕酒。满城春色宫墙柳。东风恶,欢情薄。一怀愁绪,几年离索。错!错!错! 春如旧,人空瘦。泪痕红浥鲛绡透。桃花落,闲池阁。山盟虽在,锦书难托。莫!莫!莫!</b></p><p class="ql-block" style="text-align: right;"><b style="font-size: 20px;">—陆游 《钗头凤》 </b></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 20px;">“</span><b style="font-size: 20px;">除掉陆游的几首,宋代数目不多的爱情诗都淡薄,笨拙,套板。</b><span style="font-size: 20px;">(钱钟书语)”《钗头凤》就是陆游的爱情诗,写的陆游的爱情悲剧。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 20px;">“</span><b style="font-size: 20px;">红酥手,黄滕酒。满城春色宫墙柳</b><span style="font-size: 20px;">”,选取代表性和特征性细节:唐氏手臂的红润,酒的黄封以及柳色的碧绿,凸显唐氏的美丽,旧时生活的甜蜜,具有明丽而和谐的画面感色。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 20px;">“</span><b style="font-size: 20px;">东风恶</b><span style="font-size: 20px;">”顿时一转,一语双关,含蕴很丰富,是全词的关键所在,是陆唐爱情悲剧的症结所在。本来,东风使大地复苏,但是,当它狂吹乱扫时,“</span><b style="font-size: 20px;">桃花落,闲池阁</b><span style="font-size: 20px;">”,因此说它“</span><b style="font-size: 20px;">恶</b><span style="font-size: 20px;">”。它是一种象喻,象喻造成词人爱情悲剧的“</span><b style="font-size: 20px;">恶</b><span style="font-size: 20px;">”势力,包括陆母在内,只是由于不便明言,而又不能不言,才以这种含蓄的表达方式。“</span><b style="font-size: 20px;">欢情薄。一怀愁绪,几年离索</b><span style="font-size: 20px;">”,一连三句,补足一个“</span><b style="font-size: 20px;">恶</b><span style="font-size: 20px;">”字,描写怨恨“</span><b style="font-size: 20px;">东风</b><span style="font-size: 20px;">”。“</span><b style="font-size: 20px;">错,错,错</b><span style="font-size: 20px;">”,一连三个“</span><b style="font-size: 20px;">错</b><span style="font-size: 20px;">”字,连迸而出,是错误,是错落,更是错责,感情极为沉痛。虽直抒胸臆,但又不是一泻无余,其中“</span><b style="font-size: 20px;">东风恶</b><span style="font-size: 20px;">”和“</span><b style="font-size: 20px;">错,错,错</b><span style="font-size: 20px;">”几句,就很有味外之味。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size: 20px;">“</span><b style="font-size: 20px;">春如旧</b><span style="font-size: 20px;">”承“</span><b style="font-size: 20px;">满城春色</b><span style="font-size: 20px;">”而来,再次相逢,依然是春日,却已经“</span><b style="font-size: 20px;">物是人非事事休</b><span style="font-size: 20px;">”。昔日美丽的唐氏,经过“</span><b style="font-size: 20px;">东风</b><span style="font-size: 20px;">”摧残,“</span><b style="font-size: 20px;">人空瘦</b><span style="font-size: 20px;">”,写唐氏,也写诗人自己。“</span><b style="font-size: 20px;">空</b><span style="font-size: 20px;">”字另有深意,表明世情如此,诗人无奈、唐氏无奈,“</span><b style="font-size: 20px;">直道相思了无益</b><span style="font-size: 20px;">”,“</span><b style="font-size: 20px;">空</b><span style="font-size: 20px;">”字把词人怜惜之情、抚慰之意、痛伤之感等等,全都表现出来。多年后相逢,彼此满腔委屈和无奈、一般会“</span><b style="font-size: 20px;">相对无言,惟有泪千行</b><span style="font-size: 20px;">”,但诗人不直接写泪流满面,而是用白描的手法,写她“泪痕红浥鲛绡透”,委婉,形象,更感人。“</span><b style="font-size: 20px;">透</b><span style="font-size: 20px;">”字形容流泪之多、伤心之甚。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 20px;">“</span><b style="font-size: 20px;">桃花落</b><span style="font-size: 20px;">”两句呼应“</span><b style="font-size: 20px;">东风恶</b><span style="font-size: 20px;">”,虽是写景,隐含人事:桃花凋谢,园林冷落。以前像桃花一样美丽的唐氏,被“</span><b style="font-size: 20px;">东风</b><span style="font-size: 20px;">”摧残憔悴;诗人的心境,像“</span><b style="font-size: 20px;">闲池阁</b><span style="font-size: 20px;">”凄寂冷落。一笔兼有二意,自然巧妙。“</span><b style="font-size: 20px;">山盟虽在,锦书难托</b><span style="font-size: 20px;">”,直接抒情,说自己情如山石,痴心不改,却不知道向谁表达。明明爱着、却又不能去爱;明明不能去爱,却难以割舍。刹那间,爱、恨、痛、怨、怜惜等,百感交集;难以名状的悲哀,在心头翻滚,化成三个字:</span><b style="font-size: 20px;">莫,莫,莫</b><span style="font-size: 20px;">!罢了,罢了,罢了!言犹未尽,意犹未了,情犹未终,却不了了之,在沉痛的喟叹声中、全词戛然而止!</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 20px;">全词节奏急促,声情凄紧,“</span><b style="font-size: 20px;">错,错,错</b><span style="font-size: 20px;">”和“</span><b style="font-size: 20px;">莫,莫,莫”</b><span style="font-size: 20px;">的感叹,荡气回肠,大有恸不忍言、恸不能言之情致。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size: 20px;">陆游(1125年-1210年),字务观,号放翁,浙江山阴人,南宋人著名的爱国诗人。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 20px;">陆游主张抗金,致力于收复中原,受到主和派排斥,屡遭谪贬。中年曾亲历抗金前线,晚年主持国史,后隐居山阴,于嘉定二年(1210年)与世长辞,留绝笔《示儿》。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 20px;">陆游一生笔耕不辍,其《剑南诗稿》85卷,收诗9000余首,被誉为“</span><b style="font-size: 20px;">宋诗陆游第一</b><span style="font-size: 20px;">”(周恩来语),还有《渭南文集》50卷、《老学庵笔记》10卷及《南唐书》等传世。其诗“</span><b style="font-size: 20px;">少工藻绘,中务宏肆,晚造平淡”</b><span style="font-size: 20px;">,语言平易、兼具李白的雄奇奔放、和杜甫的沉郁悲凉,尤以饱含爱国热情影响后世。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 20px;">在陆游一生浩如烟海的诗词中,有几首很是独特,其中以《钗头凤》和《沈园》等很有代表性。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size: 20px;">陆游原配唐氏、是同郡唐姓女子。婚后两人情投意和、夫妻生活、甚于画眉。陆母恐陆游儿女情长,荒疏功业,迁怒于唐氏。不到三年,棒打鸳鸯。母命难违,两人被迫分离。陆游遵母命另娶王氏,唐氏迫于父命改嫁同郡赵士程。公元1155年(绍兴二十五年),陆游会试失利、到沈园散心,偶遇唐氏。唐氏知道陆游遭遇后,命人安排酒席劝慰他。陆游见人感事,遂乘醉吟赋《钗头凤》,信笔题于园壁之上。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 20px;">1156年,唐氏再到沈园、瞥见陆游题词,悲伤不已,依韵和词一首。</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size: 20px;">世情薄,人情恶,雨送黄昏花易落。晓风干,泪痕残,欲笺心事,独雨斜栏。难!难!难! 人成各,今非昨,病魂常似秋千索。角声寒,夜阑珊,怕人询问,咽泪妆欢。瞒!瞒!瞒!</b></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 20px;">同年秋唐氏抑郁而终,陆游为此哀痛至甚。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size: 20px;">陆游的爱情悲剧逸事,最早来源于宋人三家笔记,即陈鹄的《耆旧续闻》、刘克庄的《后村诗话续集》 以及周密的《齐东野语》。陈鹄最早提及此事,录《钗头凤·红酥手》一词,并点明“</span><b style="font-size: 20px;">淳熙间</b><span style="font-size: 20px;">(1174—1189 年) </span><b style="font-size: 20px;">其壁犹存</b><span style="font-size: 20px;">”。稍后的刘克庄也提及陆游早年婚变,但只录《沈园》二绝句。到宋末元初,周密对沈园相会之事,记叙详备具体,近似小说。至清代,开始出现唐氏答词,点明“</span><b style="font-size: 20px;">放翁出妻姓唐名琬</b><span style="font-size: 20px;">”。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 20px;">沈园在禹迹寺之南,在陆游的禹迹寺题咏也昭示其确有沈园题壁之举。陆游《剑南诗稿》卷七十中,《禹祠》有“</span><b style="font-size: 20px;">故人零落今何在?空吊颓垣墨数行</b><span style="font-size: 20px;">”,作于开禧三年(1207年);同卷《禹寺》有“</span><b style="font-size: 20px;">绍兴年上曾题壁,观者多疑是古人</b><span style="font-size: 20px;">”,作于嘉定元年(1208年)。由此可知《钗头凤》确为沈园题壁词。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 20px;">关于陆游出妻原因,陈鹄说“</span><b style="font-size: 20px;">不当母夫人意,出之</b><span style="font-size: 20px;">”;刘克庄说“</span><b style="font-size: 20px;">二亲督教甚严,恐其惰于学也,数谴妇,放翁不敢逆尊者意,与妇诀</b><span style="font-size: 20px;">”;周密说陆妻“</span><b style="font-size: 20px;">弗获于其姑</b><span style="font-size: 20px;">”。后人多归咎于陆母,或为陆母急于抱孙、而唐氏不能生子。实则陆游是家中第三子,其大侄与陆游年纪相仿,且陆游结婚仅二三年,子嗣之说不足信。比较而言,刘克庄之说较为可信,这件悲剧的原因,在于陆游父母担心陆游对儿女之情的眷恋、影响其对“功业”的追求。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size: 20px;">陆游后来宦海沉浮、辗转各地,却始终无法忘却旧人旧事。六十三岁时,他写下两首诗,情辞哀怨,忆起四十三年旧事,而今万事尽消磨,只有唐氏,在心中清香依旧:</span></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><b style="font-size: 20px;">采得黄花作枕囊,曲屏深幌闷幽香。 </b></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><b style="font-size: 20px;">唤回四十三年梦,灯暗无人说断肠! </b></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><br></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><b style="font-size: 20px;">少日曾题菊枕诗,囊编残稿锁蛛丝。 </b></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><b style="font-size: 20px;">人间万事消磨尽,只有清香似旧时!</b><span style="font-size: 20px;"> </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 20px;">在六十七岁时,诗人于深秋重游沈园,枫叶初红、两鬓已斑、题壁半坏、幽梦茫茫,感怀旧事、触景生情,隧写诗感怀: </span></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><b style="font-size: 20px;">枫叶初丹桷叶黄,河阳愁鬓怯新霜。 </b></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><b style="font-size: 20px;">林亭感旧空回首,泉路凭谁说断肠。 </b></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><br></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><b style="font-size: 20px;">坏壁醉题尘漠漠,断云幽梦事茫茫。 </b></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><b style="font-size: 20px;">年来妄念消除尽,回向蒲龛一炷香。 </b></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 20px;">陆游七十五岁时,隐居山阴,恰值唐氏逝去四十年,诗人自言“</span><b style="font-size: 20px;">每入城,必登寺眺望,不能胜情”</b><span style="font-size: 20px;">,重游沈园,挥笔和泪作《沈园》:</span></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><b style="font-size: 20px;">城上斜阳画角哀,沈园非复旧池台。</b></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><b style="font-size: 20px;">伤心桥下春波绿,曾是惊鸿照影来。 </b></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><br></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><b style="font-size: 20px;">梦断香消四十年,沈园柳老不飞绵。</b></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><b style="font-size: 20px;">此身行作稽山土,犹吊遗踪一泫然!</b></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 20px;"> 时近黄昏、日薄西山,一抹余晖映在城墙上,空中弥漫着凄厉哀怨的画角声。诗人走过小桥,流水碧绿,无声地流着,映照着斜阳,“</span><b style="font-size: 20px;">瘦影正临春水</b><span style="font-size: 20px;">”,看着水中白发苍苍、瘦骨嶙峋的倒影,诗人感慨,这春水,曾照过旧人之影。而现在,斯人已经去世四十年,就连年年飞絮的柳树,都已年老、不再飞絮。而诗人自己,都要身入黄土,凭吊遗迹,让人痛哭流涕。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size: 20px;">待诗人八十一岁时,因梦游沈氏园亭,写下一首诗:</span></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><b style="font-size: 20px;">城南小陌又逢春,只见梅花不见人。</b></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><b style="font-size: 20px;">玉骨久成泉下土,墨痕犹锁壁间尘。&nbsp;</b></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 20px;">“</span><b style="font-size: 20px;">庭树不知人去尽,春来还发旧时花</b><span style="font-size: 20px;">”,沈园梅树犹在,年年花开,只是昔日旧人,早已烟消人陨,诗人因梅忆人,以梅喻人。在诗人心中,唐氏是高洁的梅花,“</span><b style="font-size: 20px;">零落成泥碾作尘,只有香如故</b><span style="font-size: 20px;">”,表明诗人对唐氏的怀念、至死不变。&nbsp;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 20px;">在诗人八十四岁,也就是他逝世前一年,诗人最后一次重游沈园,题《春游》诗:</span></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><b style="font-size: 20px;">沈家园里花如锦, 半是当年识放翁。&nbsp;</b></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><b style="font-size: 20px;">也信美人终作土, 不堪幽梦太匆匆。</b><span style="font-size: 20px;">&nbsp;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 20px;">沈园繁华似锦,大半树木、还是当年树木、另一半,却是唐氏去世后所植。唐氏去世太久,以前始终不肯相信她已归于尘土,现在诗人自感命不久矣,才相信她最终身化尘土。思念她的幽梦,一梦五十余年,还觉得梦醒得太快。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size: 20px;">陆游唐氏之情,从《钗头凤》唱和开始,之后几十年,陆游陆续以沈园为题,写下很多“悼亡”诗。陆游钟爱梅花,唐氏在他心中,为情而落,似一朵高洁清雅的白梅,虽零落成泥,却芬芳依旧。这朵白梅,看似寂寞无主,黄昏独愁。但在陆游心里,他一直守护着这朵白梅,直到白发苍苍,幽梦时回。这是无言的承诺,他无法违背母命、却可以永远怀念,唐氏是不幸的,恩爱时被迫分离,青春时香消玉殒;唐氏是幸运的,有人记挂她一生、怀念她一生。陆游活到白发苍苍,他用一生、写下流芳百世、凄婉感人的爱情悲剧。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size: 20px;">声明:图片来源于网络,版权归原作者所有,如有侵权,请立即告知删除。</span></p>