学习笔记—191诗经小雅《节南山》

太阳出来了

<p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">诗经小雅《节南山》是一首周幽王大夫斥责执政者师尹的诗,控诉了师尹的暴虐,指斥上天不公,让坏人执政祸害百姓,希望周王追究师尹罪恶,任用贤人,使万邦安居乐业,表现了诗人忧国忧时、直言敢谏的精神。</b></p> <p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">原文解读</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">《节南山》</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">节 jié 彼 bǐ 南 nán 山 shān, </b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">(节~通“巀(jié)”。长言之则为巀嶭(niè),亦即嵯峨,山势高峻。南山~秦岭终南山)</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">维 wéi 石 shí 岩 yán 岩 yán。</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">(维~语气词。石~山石。 岩岩~山崖高峻的样子。这句是比兴手法,用巍巍南山喻权重位高的卿士)</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">赫 hè 赫 hè 师 shī 尹 yǐn, </b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">(赫赫~显赫。师尹:大(tài)师和史尹。大师,西周掌军事大权的长官;史尹,西周文职大臣,卿士之首。)</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">民 mín 具 jù 尔 ěr 瞻 zhān。 </b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">(民~百姓。具~通“俱”,全,都。尔瞻~瞻尔。瞻~敬仰,高看。这句说王的卿士,地位高,受百姓敬仰)</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">忧 yōu 心 xīn 如 rú 惔 tán, </b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">(惔~或读,“炎”的误字,火烧,忧心如焚)</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">不 bù 敢 gǎn 戏 xì 谈 tán。 </b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">(戏谈~戏谑,开玩笑乱说。接上一句,他们这些卿士,不为民办事,不为国家着想,独断专行,压制百姓,表达作者对他们愤慨)</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">国 guó 既 jì 卒 zú 斩 zhǎn, </b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">(既~已经。卒~终,全。斩~砍。国运已经衰败到快要终结了)</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">何 hé 用 yòng 不 bù 监 jiān!</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">(何用~何以,何因。监~监视,监督。这句抱怨最高统治者君王)</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;"> </b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;"></b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">节 jié 彼 bǐ 南 nán 山 shān, </b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">有 yǒu 实 shí 其 qí 猗 ē。 </b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">(有实~实实,广大的样子。《诗经》中形容词、副词以“有”作词头者,相当于该词之重叠词。猗~同“阿”,山阿,大的丘陵。比兴手法,山之不平,执政者胡作非为,有失公平)</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">赫 hè 赫 hè 师 shī 尹 yǐn, </b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">不 bù 平 píng 谓 wèi 何 hé。 </b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">(不平~执政不公平。谓何~为什么)</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px; color:rgb(1, 1, 1);">天 tiān 方 fāng 荐 jiàn 瘥 cuó,</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">(方~才,刚刚。荐~再次发生饥馑。瘥~疫病。 )</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">丧 sāng 乱 luàn 弘 hóng 多 duō。 </b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">(丧~死丧。乱~祸乱。弘多~甚多,很多。这是天怒降灾难的意思)</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">民 mín 言 yán 无 wú 嘉 jiā, </b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">(嘉~好。百姓怨声载道)</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">憯 cǎn 莫 mò 惩 chéng 嗟 jiē。</b><b style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">(憯~曾,乃。莫惩~没有引起警戒,没有引起重视。嗟~语气词。这样的天怒人怨,你们还不重视啊。谴责君王、史尹和大师)</b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;"> </b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">尹 yǐn 氏 shì 大 tài 师 shī, </b></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(237, 35, 8); font-size:22px;">(尹氏~师尹)</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">维 wéi 周 zhōu 之 zhī 氐 dǐ; </b></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(237, 35, 8); font-size:22px;">(氐~借为“榰(zhī)”,屋柱的石磉sang,柱子下面的石礅。言他们是周王朝的根基)</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">秉 bǐng 国 guó 之 zhī 钧 jūn,</b></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(237, 35, 8); font-size:22px;">(秉~拿着,握着。均通“钧”,制陶器的模具下端的转轮盘。国之钧~这里指国家的政策方针)</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">四 sì 方 fāng 是 shì 维 wéi。 </b></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(237, 35, 8); font-size:22px;">(四方~代国家,是~语助词,维~维系)</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">天 tiān 子 zǐ 是 shì 毗 pí, </b></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(237, 35, 8); font-size:22px;">(天子~周朝的君主。毗~犹“裨”,辅助。)</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">俾 bǐ 民 mín 不 bù 迷 mí。 </b></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(237, 35, 8); font-size:22px;">(俾~使。民~百姓。迷~迷茫)</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">不 bù 吊 diào 昊 hào 天 tiān, </b></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(237, 35, 8); font-size:22px;">(通“叔”,借为“淑”,善。昊天:犹言皇天。不吊昊天~昊天不吊,苍天不怜悯保佑)</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">不 bù 宜 yí 空 kōng 我 wǒ 师 shī。</b></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(237, 35, 8); font-size:22px;">(不宜~不合适,不应该。空:穷。师:众民。这段说的是国家重臣的职责)</b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;"> </b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">弗 fú 躬 gōng 弗 fú 亲 qīn, </b></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(237, 35, 8); font-size:22px;">(弗~不。躬、亲~亲自处理)</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">庶 shù 民 mín 弗 fú 信 xìn。 </b></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(237, 35, 8); font-size:22px;">(庶民~民众。信~信任)</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">弗 fú 问 wèn 弗 fú 仕 shì, </b></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(237, 35, 8); font-size:22px;">(问~咨询。仕~任用)</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">勿 wù 罔 wǎng 君 jūn 子 zi。 </b></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(237, 35, 8); font-size:22px;">(勿~语助词。网~欺骗。君子~指朝中贤臣)</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">式 shì 夷 yí 式 shì 已 yǐ,</b></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(237, 35, 8); font-size:22px;">(式~语助词。夷~平,公平。已~今矫正为己,以身作则 )</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">无 wú 小 xiǎo 人 rén 殆 dài。 </b></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(237, 35, 8); font-size:22px;">(无~勿。小人~佞臣。殆:近。)</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">琐 suǒ 琐 suǒ 姻 yīn 亚 yà,</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">(琐琐~细小卑贱 。姻亚~统指襟带关系,姻~儿女亲家,亚通“娅”,姐妹之夫互称)</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">则 zé 无 wú 膴 wǔ 仕 shì。</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">(无~不要。膴仕~厚任,高官厚禄,今世所谓“肥缺”。这段说一个君王应该怎么治理国家)</b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;"> </b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">昊 hào 天 tiān 不 bù 佣 yōng,</b><b style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);"> (佣~通“融”,明,一说佣~平,均。一说读chōng,)</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">降 jiàng 此 cǐ 鞠 jū 訩 xiōng。</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">(鞠讻~大凶,极乱。讻,祸乱,昏乱。 )</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">昊 hào 天 tiān 不 bù 惠 huì, </b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">(惠~通“慧”,聪慧,不惠~糊涂)</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">降 jiàng 此 cǐ 大 dà 戾 lì。 </b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">(戾~暴戾,灾难)</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">君 jūn 子 zi 如 rú 届 jiè, </b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">(届~临,至,指君来参与政治)</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">俾 bǐ 民 mín 心 xīn 阕 què。</b><b style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">(阕~息,意谓民众的怒气平息。)</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">君 jūn 子 zi 如 rú 夷 yí, </b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">(如夷~能够心平)</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">恶 è 怒 nù 是 shì 违 wéi。</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">(恶~憎恶。怒~怨恨恼怒。违~去,消除)</b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;"> </b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">不 bù 吊 diào 昊 hào 天 tiān, </b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">乱 luàn 靡 mǐ 有 yǒu 定 dìng。</b></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(237, 35, 8); font-size:22px;">(乱~祸乱。靡有~没有。定~停止) </b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">式 shì 月 yuè 斯 sī 生 shēng,</b><b style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">(式~乃。月~俞樾认为是“扤”的另一写法,“抈”即“扤”,扤杀。扤斯生即扤杀此众民。一说“用月此生,言月月益盛也”,应月乃生 )</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">俾 bǐ 民 mín 不 bù 宁 níng。 </b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">忧 yōu 心 xīn 如 rú 酲 chéng,</b><b style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">(酲~病酒)</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">谁 shuí 秉 bǐng 国 guó 成 chéng? </b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">(国成:国政的成规。一说成训平,国成谓国家稳定。 )</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">不 bù 自 zì 为 wéi 政 zhèng, </b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">(自~亲自。为政~执掌国家政权)</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">卒 cuì 劳 láo 百 bǎi 姓 xìng。</b><b style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">(卒:通“悴”。卒劳~劳愁)</b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;"> </b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">驾 jià 彼 bǐ 四 sì 牡 mǔ,</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;"> </b><b style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">(牡~此指公马。)</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">四 sì 牡 mǔ 项 xiàng 领 lǐng。 </b><b style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">(项~大。项领~指马肥壮。)</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">我 wǒ 瞻 zhān 四 sì 方 fāng, </b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">(瞻~看,四方~天下)</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">蹙 cù 蹙 cù 靡 mǐ 所 suǒ 骋 chěng。</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">(蹙蹙~局促的样子。靡~不知,所骋~奔向何方)</b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;"> </b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">方 fāng 茂 mào 尔 ěr 恶 è,</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">(茂:盛。恶:憎恶。 )</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">相 xiàng 尔 ěr 矛 máo 矣 yǐ。</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">(相~视,看。矛~兵器,一说通“务”,义为侮。 )</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">既 jì 夷 yí 既 jì 怿 yì, </b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">(夷~平和。怿~喜悦)</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">如 rú 相 xiāng 酬 chóu 矣 yǐ。</b><b style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">(酬~酬酢,劝酒。)</b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;"> </b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">昊 hào 天 tiān 不 bù 平 píng, </b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">我 wǒ 王 wáng 不 bù 宁 níng。 </b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">不 bù 惩 chéng 其 qí 心 xīn,</b><b style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);"> (惩:警戒。其~指尹氏。)</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">覆 fù 怨 yuàn 其 qí 正 zhèng。</b></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(237, 35, 8); font-size:22px;">(覆:及,反倒。怨:怨恨。其~君子。正~正道)</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;"> </b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;"></b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">家 jiā 父 fù 作 zuò 诵 sòng,</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">(家父~作者自报其名,一作嘉父、嘉甫,周大夫。诵~此指诗。 )</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">以 yǐ 究 jiū 王 wáng 訩 xiōng。 </b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">(以~为,目的是。究~探究。。王~君主。讻~恶人,指太师尹。)</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">式 shì 讹 é 尔 ěr 心 xīn, </b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">(式~表希望之发语词。尔~君主。讹~化,改变)</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">以 yǐ 畜 xù 万 wàn 邦 bāng。</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">(畜~养)</b></p> <p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">译文</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">巍巍的终南山高耸入云端,</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">层层叠叠的山石危立险矗。</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">太史尹氏正得势权位显赫,</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">引得普天下百姓万众瞩目。</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">仁人君子为国政忧心如焚,</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">不敢开玩笑哪来幽默谈吐!</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">国运已经衰落得如此不堪,</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">你为什么还这样熟视无睹!</b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">巍巍的终南山高耸入云端,</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">山谷幽深草密林木可参天。</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">太史尹氏正得势权位显赫,</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">但他执政不平有何善可言?</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">苍天无眼正降下重重祸患,</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">丧乱何其多竟是不可言传!</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">百姓们怨声载道没人说好,</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">你却不曾有丝毫愧怍嗟叹!</b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">我敬爱的太史尹氏大官人!</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">你可是咱大周王室的根本,</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">执掌国家大政方针的重臣。</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">天下四方的安稳靠你支撑,</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">天子权威的牢固靠你辅振,</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">百姓的生活道路靠你指引!</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">现在却得不到苍天的眷顾,</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">你不该总让我们饱受穷困!</b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">你贵为太史却不亲政勤政,</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">已经失去天下百姓的信任!</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">你对朝政也总是不闻不问,</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">不要再欺哄瞒骗至德圣君!</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">你就该静心执政莫再发昏,</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">不要再委政小人危及国运!</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">那些委琐宵小的裙带姻亲,</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">就不该教他做高官厚禄人!</b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">苍天大老爷不肯阳光普照,</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">给人间降下如此大的灾疫;</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">苍天大老爷不肯施恩眷顾,</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">给人间降下如此深重戾气。</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">至德的圣君如果降趾莅临,</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">一定会让百姓的乱心平息;</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">至德的圣君如果执政公允,</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">一定会让百姓的怨怒远离!</b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">可叹命多舛不被苍天怜悯,</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">天下槽乱至今还没有平定;</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">祸患滋生伴随着岁月增长,</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">使黎民百姓生活不得安宁。</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">我忧国忧民之心痛如沉醉,</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">是谁执掌国政竟如此无能!</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">你不能鞠躬尽瘁亲劳勤政,</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">遭秧受害的还是天下苍生!</b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">我驾驭着那四匹高头大马,</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">四马奔腾抖动着粗壮脖颈。</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">我站在车上瞻望四方风景,</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">心头茫然不知向何处驰骋!</b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">你刚才还肆意为恶抖威风,</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">两眼盯着矛戟想和人作战。</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">很快又平息戾气悦色和颜,</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">犹如宾朋对坐把酒来言欢。</b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">苍天大老爷总是如此不公,</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">害得我君王整日不得安生。</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">太史尹氏不但不自警自省,</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">反倒抱怨君子们行端坐正!</b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">家父大夫苦心孤诣作讽诗,</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">为的是探究我王遭难深因。</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">抑或是为了感化你的狠心,</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">以有利国家造福天下黎民。</b></p> <p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">创作背景</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;"> 关于《小雅·节南山》的时代背景和作年,历来有诸多之说,但诗既以(终)南山起兴,则不应写的是周室东迁后事。考虑到宣王时虽用兵频繁,但毕竟号称“中兴”,与诗中描写的势臣跋扈、政权腐朽之情事不合,因此其事当在周幽王时代。又《小雅·节南山之什》的前五篇哀怨忧愤,非经历国亡家破之大惨痛者不能发。《小雅·节南山》既有天再降饥馑、瘟疫、四方不宁及“国既卒斩”,《小雅·正月》又有“赫赫宗周,褒姒灭之”,《小雅·雨无正》也有“降丧饥馑,斩伐四国”和“宗周既灭”等,因而可知诸诗大致作于东、西周之交,幽王末平王初之际。</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;"> 关于师尹,自毛传以来皆解作“大师尹氏”,至王国维始辨析其为二人,即首掌军职的大师和首掌文职的史尹。观《大雅·常武》中大师“整六师”、尹氏及其属“戒师旅”,则大师统军而尹氏监军,对照《小雅·节南山》诗首章,“忧心如惔,不敢戏谈”正合于军国主义背景,偏于责师;而“国既卒斩,何用不监”。乃监察司之失职,偏于斥尹。</b></p> <p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">创作欣赏</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;"> 全诗十章,共分三部分。首二章 以南山起兴,历数师尹的罪恶而幽王不察之。威势显赫的太师,位列三公(太师、太傅、太保),主持朝政,他把国家搞得乌七八糟,但是幽王一点儿也没看见。一章言人祸,二章言天灾,由时间及顺序暗示天灾实人祸所致,人间暴戾上干天怒所致,此即第一部分的要害。</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;"> 从第三到第六共四章为第二部分。在上两章铺垫的基础上,三章进一步点明师尹之害人害天,天再施报于人,人民双重遭殃。四章围绕“夷”“己”二字正反展开,既为师尹说法,更为一切秉政者说法,三十二字可铭于座右,可镌于通衢。五章“昊天不佣(融)”“昊天不惠(慧)”二解是“刺”,“君子如届(临、己)”“君子如夷(平)”二解是“美”,也是对师尹说法。两章排比、对比之势,酣畅淋漓,一气呵成,诗人的责怨之情也推到了高潮。六章承上启下,由怒转叹。统观第二部分四个章节,结构颇为讲究:五、六章既以“昊天不佣”“昊天不惠”和“不吊昊天”以上应第三章的“不吊昊天”,又以“君子如届(临、己)”、“君子如夷”和“谁秉国成(平、夷)”、“不自为政(不己)”以上应第四章的“式夷式已”,可见此部分是以怨天和尤人双向展开而又并拢合承,甚耐玩味。</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;">  第七、八、九、十章为第三部分。变每章八句为四句,于音乐为变奏。于诗情为由怨怒转悲叹。唯七、八两章疑有错简而当易位:前“方茂尔恶”章言师党与尹党既相倾轧又相勾结,以见朝政难革;后“驾彼四牡”章言无奈之下只有往奔四国避乱(或求诸侯勤王),然而四方亦不可往,“蹙蹙靡所骋”。诗人说:既然宗周与四国皆被师尹扰乱,国已不国,今日上干天怒,下危人主,尽管师尹不自责己而反怨怒匡正,我身为大夫,也只有勇作诗“诵”,“以究王讻”,成此一篇檄文,为来者垂诫了!</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px;"> 很清楚,这首诗反映了奴隶主统治集团内部尖锐而激烈的斗争,即奴隶主当权派同失意派之间你死我活的斗争。看来家父其人相当富于斗争经验。他的目标非常明确,那就是非把师尹搞下台不可,所以打击方向始终朝着那一个人,火力很集中。但在斗争的策略上,却绝不马虎,他处处代天立言,为民请命,替国分忧,总是把国君同师尹既联系又区别开来,述志陈情绝不挟带个人纠葛。这样,斗争目标的明确,斗争策略的成熟,以及表情达意的节制,三者相互作用,于是就赋予全诗一种堂正之气,给人精力弥满的印象。加之造语畅达,尤为生色不少。排比句的整饬,以及排比句的大量使用和反复出现,此诗较之《诗经》中的其他篇什,要算相当突出的。</b></p> <p class="ql-block"><b style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">名句摘录</b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">忧心如惔,不敢戏谈。国既卒斩,何用不监!</b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">天方荐瘥,丧乱弘多。民言无嘉,憯莫惩嗟。</b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">弗躬弗亲,庶民弗信。弗问弗仕,勿罔君子。式夷式已,无小人殆。琐琐姻亚,则无膴仕。</b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">昊天不佣,降此鞠訩。昊天不惠,降此大戾。君子如届,俾民心阕。君子如夷,恶怒是违。</b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">忧心如酲,谁秉国成?</b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">我瞻四方,蹙蹙靡所骋。</b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">不惩其心,覆怨其正。</b></p><p class="ql-block"><br></p>