最爱诗园是沈园——追寻古诗人的足迹(95)

之峰

<p class="ql-block"><span style="font-size: 18px;">一座园林,历千年风雨依然为世人所津津乐道,也许只有绍兴的沈园了。沈园的出名</span>全因为一个千年不老的爱情故事和刻在园墙上的两首《钗头凤》。 </p><p class="ql-block">演绎爱情故事的主人公则是南宋著名的爱国诗人——陆游和他的结发妻子——唐琬。</p> <p class="ql-block"><span style="font-size: 18px;">沈园,又名沈氏园,是绍兴城内历史最悠久的一座古园林,始建于宋朝初期,距今已有800多年,最初是绍兴一个沈姓富商的私家花园,所以得名沈园。</span></p> <p class="ql-block">陆游,越州山阴(今浙江绍兴)人,20岁时娶唐琬为妻,才子佳人,伉俪情深,小两口非常恩爱。但陆游的母亲决意要陆游潜心攻读, 跻身仕林,不许儿女情长影响学业,再加上唐琬婚后两年多一直未能生育,于是迁怒唐琬,强令陆游休妻。<span style="font-size: 18px;">偏偏陆游是个孝子,母命难违,</span>两人被迫离散。</p> <p class="ql-block">十年以后,陆游春游沈园时意外的邂逅了携夫同游的唐琬,当时唐琬已经改嫁绍兴名士赵士程,陆游也已遵从母命再娶王氏为妻。征得夫君同意,唐琬<span style="color: rgb(51, 51, 51); font-size: 18px;">安排酒肴,聊表对陆游的抚慰之情。</span>陆游感慨万千,离愁别绪涌上心头。</p> <p class="ql-block">离别之时,陆游把满腔愁绪化为一首《钗头凤》题写在沈园的园壁上:</p><p class="ql-block"><b style="color: rgb(237, 35, 8);"><i>红酥手,黄縢酒。满园春色宫墙柳。东风恶,欢情薄。一怀愁绪,几年离索。错!错!错! </i></b></p><p class="ql-block"><b style="color: rgb(237, 35, 8);"><i>春如旧,人空瘦。泪痕红浥鲛绡透。桃花落,闲池阁。山盟虽在,锦书难托。莫,莫,莫!</i></b></p> <p class="ql-block">第二年春天,唐琬独自一人故地重游,徘徊在庭廊幽怨之中,忽然瞥见了陆游的题词,她反复地吟诵,想起往日二人诗词唱和的情景,不由得泪流满面,心潮起伏,随即和词一首:</p><p class="ql-block"><b style="color: rgb(237, 35, 8);"><i>世情薄,人情恶,雨送黄昏花易落。晓风干,泪痕残,欲笺心事,独语斜栏。难!难!难!</i></b></p><p class="ql-block"><b style="color: rgb(237, 35, 8);"><i>人成各,今非昨,病魂常似千秋索。角声寒,夜阑珊,怕人寻问,咽泪妆欢。瞒!瞒!瞒!</i></b></p><p class="ql-block"><br></p> <p class="ql-block">追忆似水的往昔,叹惜无奈的世事,感情的烈火在剧烈地煎熬着唐琬,使她日益憔悴,以至于悒郁成疾,不久就香消玉殒了。</p><p class="ql-block">唐琬的离世,让陆游终生难以释怀。</p> <p class="ql-block">此后,陆游北上抗金,想借此忘却与唐琬的凄婉往事,但爱是刻骨铭心的,他无法排遣心中的眷恋,63岁那年,有人送来菊花缝制的枕囊,触物伤怀,不禁想起曾与唐琬一起采菊作枕囊的往事,百感交集,写下两首《菊枕诗》: </p><p class="ql-block">其一</p><p class="ql-block"><b style="color: rgb(237, 35, 8);"><i>采得黄花作枕囊,</i></b></p><p class="ql-block"><b style="color: rgb(237, 35, 8);"><i>曲屏深幌泌幽香。</i></b></p><p class="ql-block"><b style="color: rgb(237, 35, 8);"><i>唤回四十三年梦,</i></b></p><p class="ql-block"><b style="color: rgb(237, 35, 8);"><i>灯暗无人说断肠。</i></b></p><p class="ql-block">其二</p><p class="ql-block"><b style="color: rgb(237, 35, 8);"><i>少日曾题菊枕诗,</i></b></p><p class="ql-block"><b style="color: rgb(237, 35, 8);"><i>囊编残稿锁蛛丝。</i></b></p><p class="ql-block"><b style="color: rgb(237, 35, 8);"><i>人间万事消磨尽,</i></b></p><p class="ql-block"><b style="color: rgb(237, 35, 8);"><i>只有清香似旧时。</i></b></p> <p class="ql-block">陆游六十六岁之后隐居故乡,过着简朴、宁静的乡村生活,但对年少时的情感总是无法忘怀。 </p><p class="ql-block">67岁的陆游,再次来到沈园,<span style="font-size: 18px;">看到当年题《钗头凤》的半面破壁,触景生情,写诗感怀:</span></p><p class="ql-block"><b style="color: rgb(237, 35, 8);"><i>枫叶初丹槲叶黄,</i></b></p><p class="ql-block"><b style="color: rgb(237, 35, 8);"><i>河阳愁鬓怯新霜。</i></b></p><p class="ql-block"><b style="color: rgb(237, 35, 8);"><i>林亭感旧空回首,</i></b></p><p class="ql-block"><b style="color: rgb(237, 35, 8);"><i>泉路凭谁说断肠?</i></b></p><p class="ql-block"><b style="color: rgb(237, 35, 8);"><i>坏壁旧题尘漠漠,</i></b></p><p class="ql-block"><b style="color: rgb(237, 35, 8);"><i>断云幽梦事茫茫。</i></b></p><p class="ql-block"><b style="color: rgb(237, 35, 8);"><i>年来妄念消除尽,</i></b></p><p class="ql-block"><b style="color: rgb(237, 35, 8);"><i>回向蒲龛一炷香。</i></b></p> <p class="ql-block">75岁时,唐琬逝世近四十年。陆游再<span style="font-size: 18px;">游沈园,追忆这深印在脑海中那惊鸿一瞥的一幕,写下两首著名的绝句《沈园》:</span></p><p class="ql-block">其一</p><p class="ql-block"><b style="color: rgb(237, 35, 8);"><i>梦断香销四十年,</i></b></p><p class="ql-block"><b style="color: rgb(237, 35, 8);"><i>沈园柳老不飞绵。</i></b></p><p class="ql-block"><b style="color: rgb(237, 35, 8);"><i>此身行作稽山土,</i></b></p><p class="ql-block"><b style="color: rgb(237, 35, 8);"><i>犹吊遗踪一泫然。</i></b></p><p class="ql-block">其二</p><p class="ql-block"><b style="color: rgb(237, 35, 8);"><i>城上斜阳画角哀,</i></b></p><p class="ql-block"><b style="color: rgb(237, 35, 8);"><i>沈园非复旧池台。</i></b></p><p class="ql-block"><b style="color: rgb(237, 35, 8);"><i>伤心桥下春波绿,</i></b></p><p class="ql-block"><b style="color: rgb(237, 35, 8);"><i>曾是惊鸿照影来。</i></b></p> <p class="ql-block">陆游一生,到过沈园四次,而在梦中,他对沈园念念不忘,81岁时,陆游做梦游沈园。及醒,作诗《岁暮夜梦游沈氏园两绝》。其一:</p><p class="ql-block"><b style="color: rgb(237, 35, 8);"><i>路近城南已怕行,</i></b></p><p class="ql-block"><b style="color: rgb(237, 35, 8);"><i>沈家园里更伤情。</i></b></p><p class="ql-block"><b style="color: rgb(237, 35, 8);"><i>香穿客袖梅花在,</i></b></p><p class="ql-block"><b style="color: rgb(237, 35, 8);"><i>绿蘸寺桥春水生。</i></b></p><p class="ql-block">其二</p><p class="ql-block"><b style="color: rgb(237, 35, 8);"><i>城南小陌又逢春,</i></b></p><p class="ql-block"><b style="color: rgb(237, 35, 8);"><i>只见梅花不见人。</i></b></p><p class="ql-block"><b style="color: rgb(237, 35, 8);"><i>玉骨久沉泉下土,</i></b></p><p class="ql-block"><b style="color: rgb(237, 35, 8);"><i>墨痕犹锁壁间尘。</i></b></p> <p class="ql-block">82岁时,陆游对唐琬仍是念念难忘,又写道: </p><p class="ql-block"><b style="color: rgb(237, 35, 8);"><i>城南亭榭锁闲坊,</i></b></p><p class="ql-block"><b style="color: rgb(237, 35, 8);"><i>孤鹤归来只自伤。</i></b></p><p class="ql-block"><b style="color: rgb(237, 35, 8);"><i>尘渍苔侵数行墨,</i></b></p><p class="ql-block"><b style="color: rgb(237, 35, 8);"><i>尔来谁为拂颓墙? </i></b></p> <h1 style="text-align: justify;">1209年,84<span style="font-size: 18px;">岁高龄,陆游由儿孙搀扶,颤颤巍巍地</span>来沈园凭吊,写下他一生中最后一首诗《春游》:</h1><h1 style="text-align: justify;"><b style="color: rgb(237, 35, 8);"><i>沈家园里花如锦,</i></b></h1><h1 style="text-align: justify;"><b style="color: rgb(237, 35, 8);"><i>半是当年识放翁。</i></b></h1><h1 style="text-align: justify;"><b style="color: rgb(237, 35, 8);"><i>也信美人终作土,</i></b></h1><h1 style="text-align: justify;"><b style="color: rgb(237, 35, 8);"><i>不堪幽梦太匆匆。</i></b></h1><h1 style="text-align: justify;">大限将至,放不下的还是那个人,忘不了的还是那段情。</h1><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><br></p><h1 style="text-align: justify;">陆游于次年病逝,享年八十五岁。</h1><p class="ql-block"><br></p> <p class="ql-block">可以这样说,沈园在陆游的心目中,已是追寻怀念美好爱情的精神祭坛。沈园将爱情托举到了高雅艺术的层面。</p> <p class="ql-block">时隔808年后的庚子年初秋,尽管新冠疫情仍在世界各地肆掠,我还是慕名来到绍兴沈园,来到这座让陆游牵挂了一生的地方。</p> <p>门口一座两柱石牌坊,既没有浮雕,也没有楹联,非常的素朴。坊额“沈氏园”,系郭沫若先生题写。</p> <p>过了石牌坊,迎面是一块中间开裂但依然不愿分开的卵形石,叫“断云石”。之所以取名“断云”,是谐“断缘”音,喻陆、唐的爱情悲剧,从而点明了沈园的主题。</p> <p class="ql-block">沈园在1963年被确定为浙江省文物保护单位。整座园林景点疏密有致,高低错落有序,树木扶疏成趣,颇具宋代园林特色。</p> <p>入门处的一块太湖石,颇有瘦、透、漏、皱等特点。上面镌刻的“诗境”二字,据说选自陆游手迹。</p> <p class="ql-block">沈园分为古迹区、东苑和南苑三大部分,彼此相连,又相对独立。图为古迹区平面图——</p> <p class="ql-block">转过诗境石,就进入了古迹区。1985年的考古勘探中,在这里发现了六朝、唐、五代、宋、明、清的亭阁、砖井、池塘和假山等建筑遗址多处,见证了沈园的悠久历史。</p><p class="ql-block">呈现在眼前的是景区的主景“荷花池”和周边的仿古建筑。</p> <p class="ql-block">荷花池水面开阔,种满了荷花,荷花虽败,荷叶仍然密密匝匝。</p> <p class="ql-block">荷花池的北岸,是一座茅草覆顶很有点原始味道的“问梅槛”,“问梅”的名字显然和陆游最爱梅花有关。</p> <p class="ql-block">问梅槛内悬挂的是对爱的祈愿和祝福</p> <p class="ql-block">屋檐下挂满了一串串写着爱情誓言的风铃,随风传来环佩之声,构成一个独特的爱意长廊。</p> <p class="ql-block">荷花池西岸的两层楼阁“八咏楼”。有的资料显示,此处的建筑名叫“冠芳楼”。不知是改名,还是新建?</p> <p class="ql-block">六朝井亭,亭为六角形,亭顶开六边形洞。井为六朝遗留。</p><p class="ql-block">六朝,即三国东吴、东晋、南朝的宋、齐、梁、陈。</p> <p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">据说,井内曾出土文物有汉代至唐代时期的陶瓷残片。</span></p> <p class="ql-block">孤鹤轩,光是这名字就令人伤感。孤鹤,孤鹤,难道早已注定了无法成双么?</p> <p class="ql-block">轩楣处一块白底黑字的匾额,上草书“孤鹤轩”,字迹清高、孤傲,才气中不避锋芒,颇有点陆游“上马击狂胡,下马草军书”的意味。</p> <p class="ql-block"><span style="font-size: 18px;">轩外,正值初秋,一池的思念都换成了碧荷的清凉。</span></p> <p class="ql-block">冷翠亭与孤鹤轩隔塘相望。一个“冷”字,写出了亭的凄美与寂寞。</p> <p class="ql-block">孤鹤轩亭内有“亭池”遗址。据说,1985年在此发现唐代亭阁和明代假山、鱼池遗址,该湖石为当时出土,经专家考证,乃明朝的遗物。</p> <p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">这是一堵用沈园考古挖掘出来的旧砖砌成的碑墙,嵌陆游《钗头凤》词和唐琬和词的刻石。</span></p><p class="ql-block"><br></p> <p class="ql-block">这是沈园的灵魂所在!</p> <p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">一首龙飞凤舞,似狂风暴雨,如泣如诉;一首娟丽秀美,似沥沥秋雨,极尽哀怨。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;"></span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">可不可以这样解读:陆游表达的是一种对爱的忏悔,所以才“错!错!错!”,悔不当初;所以才“莫!莫!莫!”,不堪回首。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size: 18px;">而唐琬流露出的则是一种对爱的无奈,所以才“难!难!难!”,望而兴叹;所以才“瞒!瞒!瞒!”,苦不堪言。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size: 18px;">因了这残壁上的两阙《钗头凤》,因了陆游和唐婉,沈园,一个宋朝的普通私家园林,从此后,就和爱情紧紧地纠缠着。在江南的烟雨中,徜徉了千年,也忧伤了千年。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">自孤鹤轩向东南,有形如葫芦、宋代原状保留至今的池塘,俗称“葫芦池”,这里曾是陆游与唐琬分手后再次相见之地。</span></p> <p class="ql-block">对面冷翠亭临水而筑,夏天盈满一池荷花,秋天听雨打残荷,坐在冷翠亭, 独吟《钗头凤》,诗人的悲哀便会慢慢走入游人的心底。</p> <p class="ql-block">一座横跨在水湾之上的石板小桥,叫“伤心桥”。</p> <p class="ql-block">游客漫步在桥上,都会情不自禁的吟诵陆游的<b style="color:rgb(237, 35, 8);"><i>“伤心桥下春波绿,曾是惊鸿照影来”</i></b>诗句,仿佛看到了池中唐琬的倩影……</p> <p class="ql-block">爱的形式不在了,爱的思念还在;爱的物质不在了,爱的精神还在。</p> <p class="ql-block">在“伤心桥”的西头,立着一座歇山顶方亭。因为亭中有一眼宋代古井,所以叫“宋井亭”。</p> <p>“伤心桥”的东头,是一座茅草盖顶的木构圆亭。</p> <p class="ql-block">据说,陆游和唐琬赵士程夫妇在园内偶遇后,赵让唐琬给陆游送去一些酒菜,两人就在亭内作了一次短暂的交流。</p> <p class="ql-block">曾经的恩爱夫妻,被生生拆散十年后再次相见,自然是一见如故,这座古朴的小亭因此得名“如故亭”。</p> <p class="ql-block">题壁向东,有一座靠墙而建的单檐攒尖顶半亭,称“半壁亭”。</p> <p class="ql-block">亭柱联曰:</p><p class="ql-block"><b style="color: rgb(22, 126, 251);"><i>莫因半壁忘全壁,</i></b></p><p class="ql-block"><b style="color: rgb(22, 126, 251);"><i>最爱诗园是沈园。</i></b></p><p class="ql-block">半壁亭是南宋半壁江山的写照,体现爱国诗人陆游时刻准备为国效力,收复缺失江山的心情。</p> <p>亭内立有“重建沈园碑记”刻石。</p> <p>如故亭的东面,是一座方形庭院,因为院中植有两棵桂树,故主厅称“双桂堂”。</p> <p class="ql-block">厅前抱柱联:</p><p class="ql-block"><b style="color: rgb(22, 126, 251);"><i>铁马秋风大散关前长饮恨</i></b></p><p class="ql-block"><b style="color: rgb(22, 126, 251);"><i>断云悠梦沈家园里更伤情</i></b></p><p class="ql-block">短短两句,写出了陆游横马立刀和性情中人的两种截然不同的形象。</p> <p class="ql-block">随着游人步入南苑。</p><p class="ql-block">南苑的主体部分是陆游纪念馆。</p><p class="ql-block">这里多了些传统的书卷味,少了点古迹区的忧伤和哀怨,但时时还是要牵扯到陆游悲剧的一生。</p> <p>迎面四块黑底蓝字的嵌板,是《宋史·列传第一百五十四回·陆游》中对陆游的介绍。</p> <p>用计算机上的方正清刻本悦宋简体,赏之,犹如古籍。</p> <p class="ql-block">春水亭</p> <p class="ql-block">正门“务观堂”,沈鹏书的横匾,以陆游的字“务观”而得名。</p><p class="ql-block">陆游出生在父亲携家赴任的旅途中,故取名为“游”;依《列子·仲尼篇》所述“务外游,不如务内观”,故取字务观。</p> <p class="ql-block">两侧抱柱联:</p><p class="ql-block"><b style="color: rgb(22, 126, 251);"><i>禹迹问遗踪,犹传临水惊鸿句;</i></b></p><p class="ql-block"><b style="color: rgb(22, 126, 251);"><i>燕然寻梦路,未死铁马冰河心。</i></b></p><p class="ql-block">言简意深,很好地概括了陆游悲剧的一生:家,爱侣仳离的悲痛;国,报国无门的悲愤,家国两难,至痛至深。</p> <p class="ql-block">大厅正面墙上镶有一幅陆游线刻像。不知是摹旧刻,还是新作?哪位美友能予解惑?</p> <p class="ql-block">两侧有副对联:</p><p class="ql-block"><i style="color: rgb(22, 126, 251);">剑南万首,岂但乡邦称泰斗;</i></p><p class="ql-block"><i style="color: rgb(22, 126, 251);">旷代相望,濯锦江头一草堂。</i></p><p class="ql-block">陆游一生诗作逾万,人称陆万首,堪比诗圣杜甫。</p> <p>左右檐廊及堂内主要陈列有陆游的著作、手迹和碑帖等。</p> <p class="ql-block">七绝一首,草书《纸阁》:</p><p class="ql-block">纸阁砖炉火一杴,</p><p class="ql-block">断香欲出碍蒲帘。</p><p class="ql-block">放翁不管人间事,</p><p class="ql-block">睡味无穷似蜜甜。</p> <p>《苦寒帖》,系陆游信札一则。凡十六行,计一百八十三字。</p> <p class="ql-block">务观堂庭院的东、西两侧,分别有一组青铜和石材相结合的雕塑。</p> <p class="ql-block"><b>“孤村夜雨”——</b></p><p class="ql-block">陆游多次被贬,所以才有大量的时间吟诗作赋,一生留下九千多首传世作品,是留下诗作最多的一位诗人。</p> <p class="ql-block"><b>“铁马冰河”——</b></p><p class="ql-block">陆游生活的年代正是金兵大举入侵的时代,雕塑的背景寓意山河破碎,马头朝北方引颈长啸,体现了诗人“<b style="color: rgb(237, 35, 8);"><i>王师北定中原日,家祭无忘告乃翁</i></b>”的忧国忧民之心。</p> <p>安丰堂。堂名取自陆游《劝农文》“安丰年而忧歉岁”一语。</p> <p class="ql-block">“安丰堂”内是陆游史迹陈列</p> <p class="ql-block">陆游的半身塑像摆放在毛泽东主席书写的陆游词《诉衷情•当年万里觅封侯》前。</p> <p class="ql-block"><i style="color: rgb(237, 35, 8);">当年万里觅封侯,匹马戍梁州。关河梦断何处?尘暗旧貂裘。&nbsp; </i></p><p class="ql-block"><i style="color: rgb(237, 35, 8);">胡未灭,鬓先秋,泪空流。此生谁料,心在天山,身老沧洲。</i></p> <p class="ql-block">史迹陈列分为爱国壮志、爱乡赤子、爱情悲歌三部分内容,共有各类图片、碑拓、雕塑、实物等展品一百七十余件,全面展示了陆游一生的伟大成就。</p> <p>《钗头凤》的浮雕</p> <p>正在循环播放的《钗头凤》视频片段</p> <p class="ql-block">从南苑经过这道门,就进入东苑景区,东苑也叫情侣园,具有江南园林的特色。</p> <p class="ql-block"><b style="color: rgb(237, 35, 8);"><i>问世间情为何物,直教人生死相许。</i></b>元好问的诗句,似乎在拷问着每一个路过的游客。</p> <p class="ql-block">琴台</p> <p class="ql-block">相印亭</p> <p class="ql-block">心形池</p><p class="ql-block">穿过这个池子旁边的小门就回到了浏览过的古迹区了。</p> <p class="ql-block">从沈园出来,小河边正好有一个小餐馆,由于不是饭时,餐馆里没有客人。我自酌自品着绍兴黄酒,听着老板叙说着这里曾发生的故事。</p><p class="ql-block">附近静悄悄的。酒酣的我突然想到了什么,我想:如果没有《钗头凤》,那还会有这孤寂了千年的沈园吗?</p>